W najbliższym czasie spodziewany jest nowy konsystorz, czyli zwołane przez Ojca Świętego zgromadzenie kardynałów, na którym po raz pierwszy Benedykt XVI mianuje nowych kardynałów. Być może zostanie on ogłoszony już 22 lutego, w święto Katedry św. Piotra.
Gdy 26 czerwca 1967 roku papież Paweł VI na konsystorzu ogłosił nazwiska dwudziestu siedmiu nowych kardynałów, zapewne nikt nie mógł przypuszczać, że jeden z nominatów – arcybiskup metropolita krakowski Karol Wojtyła – jedenaście lat później zostanie wybrany na nowego papieża. Tuż przed tym wyborem, 27 czerwca 1977 roku, Paweł VI mianował kardynałem arcybiskupa Monachium, Josepha Ratzingera, następcę Jana Pawła II na Stolicy Piotrowej. Każdy konsystorz, na którym powoływani są przez papieża nowi książęta Kościoła, jest więc potencjalną okazją ujrzenia przyszłego papieża.
Cardinalis, czyli główny
Określenie „kardynał” wywodzi się od łacińskiego słowa cardinalis, które oznacza „główny”. Rzeczywiście, poza papieżem, który jest widzialną głową Kościoła na ziemi, kardynałowie należą do najwyższych dostojników kościelnych. Purpura kardynałów przypomina o gotowości dawania świadectwa, aż po męczeńską śmierć. Jan Paweł II często podkreślał, że kardynałowie są szczególnymi świadkami krzyża.
Tytuł kardynała jest charakterystyczny wyłącznie dla Kościoła katolickiego. Nadaje go papież na mocy jego niezawisłej i dyskrecjonalnej decyzji wybitnym biskupom, teologom lub duchownym z Kurii Rzymskiej. Od XI stulecia kardynałowie tworzą Kolegium kardynalskie (Sacrum Collegium), które współpracuje z papieżem w kierowaniu Kościołem, tworząc konsystorz.
W przypadku wakansu na Stolicy Piotrowej rola Kolegium kardynalskiego wzrasta. Zarządza ono wtedy państwem watykańskim, większością głosów rozstrzyga ważne sprawy organizacyjne, przede wszystkim zaś od 1179 r. wybiera nowego papieża podczas konklawe. Nie ma jednak prawa dokonywać żadnych zmian zastrzeżonych wyłącznie dla papieża.
Początkowo (od VIII w.) kardynałami nazywano diakonów z siedmiu okręgów rzymskich i prezbiterów z dwudziestu pięciu kościołów Rzymu oraz biskupów ordynariuszy diecezji położonych pod Rzymem. Z tamtego okresu pozostał podział na trzy stopnie stanu kardynalskiego: kardynałów diakonów, kardynałów prezbiterów i najwyższy – kardynałów biskupów. W momencie kreacji kardynalskiej, każdy z dostojników otrzymuje kościół tytularny w Rzymie. W przeszłości kardynałowie asystowali papieżowi lub zastępowali go podczas czynności liturgicznych, z czasem zaczęli też pełnić funkcje doradcze.
Niekoniecznie biskupi
Aktualne prawo kanoniczne rezerwuje godność kardynała jedynie dla osób duchownych. Zalecane jest, by osoba mająca zostać kardynałem, a będąca prezbiterem, przyjęła sakrę biskupią. Czasem udziela się dyspensy od tego wymogu, np. gdy nowo mianowany kardynał z różnych względów nie może podjąć obowiązków biskupa.
Niektórzy kardynałowie są mianowani in petto, po łacinie in pectore, „w sercu”. Nie ogłasza się wtedy z ważnych powodów nazwiska kardynała, choćby dlatego, by nie narazić go na szykany, jeśli działa w trudnych warunkach politycznych. Nazwisko kardynała in pectore zna wyłącznie papież i tylko on może je ujawnić w wybranym przez siebie czasie. Podczas ostatniego konsystorza przed śmiercią Jana Pawła II, Papież obok kilkunastu nowych kardynałów kreował także jednego in pectore. Nigdy jednak nie poznamy jego nazwiska, ponieważ Ojciec Święty nie ujawnił go przed swoją śmiercią.
Wybór nowego papieża
Najważniejsza misja kardynałów to wybór nowego papieża podczas konklawe. Wyboru tego nie mają jednak wszyscy żyjący kardynałowie. Konstytucja apostolska „Universi dominici gregis” z 1996 r., ogłoszona przez Jana Pawła II, pozbawia prawa wyboru papieża kardynałów, którzy ukończyli 80 lat. Kardynałowie kierują pracą różnych kongregacji Kurii Rzymskiej i innych urzędów watykańskich. Po ukończeniu 75. roku życia są proszeni o złożenie rezygnacji z pełnionej funkcji, a papież może ją przyjąć bądź odrzucić. Tytuły kardynalskie nadaje się także arcybiskupom metropolitom ważnych prowincji kościelnych. Na nieoficjalnej liście kilkudziesięciu takich stolic są dwa miasta polskie – Kraków i Warszawa.
Zewnętrznymi oznakami godności kardynalskiej są purpurowe elementy stroju: sutanna, pas, piuska, płaszcz i biret. W przeszłości kardynałowie mieli też prawo noszenia oryginalnego kapelusza kardynalskiego, który na konsystorzu obok innych insygniów wręczał im wraz z pierścieniem sam papież. Kardynałom przysługuje tytuł eminencji, są nazywani książętami Kościoła, a także purpuratami.
W obliczu spodziewanego w najbliższym czasie konsystorza, na którym Papież Benedykt XVI miałby powołać nowych kardynałów, wielu zastanawia się, czy w gronie nominatów pojawią się Polacy. Wśród różnych spekulacji wymienia się najczęściej nazwiska dwóch polskich hierarchów – arcybiskupa Stanisława Dziwisza oraz arcybiskupa Stanisława Ryłki.
Abp Stanisław Ryłko został mianowany przewodniczącym Papieskiej Rady ds. Świeckich przez Jana Pawła II 4 października 2003 roku; Rada jest organizatorem m.in. światowych dni młodzieży. Urodził się 4 lipca 1945 roku w Andrychowie (obecnie w diecezji bielsko-żywieckiej), święcenia kapłańskie przyjął w 1969 roku, biskupie w 1995 roku.
Abp Stanisław Dziwisz przez lata był najbliższym współpracownikiem Karola Wojtyły, najpierw jako sekretarz arcybiskupa krakowskiego, potem jako sekretarz Papieża Jana Pawła II. Urodzony 27 kwietnia 1939 roku w Rabie Wyżnej, wyświęcony na kapłana 23 czerwca 1963 roku; święcenia biskupie otrzymał z rąk Ojca Świętego Jana Pawła II 19 marca 1998 roku. Dnia 3 czerwca 2005 roku Ojciec Święty Benedykt XVI mianował go arcybiskupem metropolitą krakowskim.
Polscy kardynałowie:
|
|
Franciszek Macharski
ur. w 1927 r. w Krakowie. W latach 1978-2005 arcybiskup metropolita krakowski. Kreowany kardynałem 30 czerwca 1979 r. Kościół tytularny: S. Giovanni a Porta Latina. |
|
Józef Glemp
ur. 1929 roku w Inowrocławiu, abp metropolita warszawski, Prymas Polski. Kreowany kardynałem 2 lutego 1983 roku. Kościół tytularny: S. Maria in Trastevere. |
|
Andrzej Maria Deskur
ur. 1924 r. w Sancygniowie. W latach 1973-1984 przew. Papieskiej Rady ds. Środków Społecznego Przekazu. Kreowany kardynałem 25 maja 1985 r. Kościół tytularny: S. Cesario in Palatio. |
|
Henryk Gulbinowicz
ur. 1923 r. w Szukiszkach na Wileńszczyźnie. W latach 1975-2004 abp metropolita wrocławski. Kreowany kard. 25 maja 1985 r. Kościół tytularny: Immacolata Concezione di Maria a Grottarossa. |
|
Adam Kozłowiecki SJ
ur. 1911 r. w Hucie Komorowskiej k. Kolbuszowej. Więzień Oświęcimia i Dachau. W latach 1955-1969 abp Lusaki. Kreowany kard. 21 lutego 1998 roku. Kościół tytularny: S. Andrea al Quirinale. |
|
Marian Jaworski
ur. 1926 r. we Lwowie. Od 1991 r. metropolita lwowski obrządku łacińskiego. Kreowany kardynałem in pectore w 1998 r., publicznie ogłoszony w 2001 r. Kościół tytularny: S. Sisto. |
|
Zenon Grocholewski
ur. 1939 r. w Bródkach w archidiecezji poznańskiej. Od 1999 r. prefekt Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego. Kreowany kard. 21 lutego 2001 r. Kościół tytularny: S. Nicola in Carcere. |
|
Stanisław Nagy SCI
ur. 1921 r. w Bieruniu Starym k. Katowic. Od 1958 r. wykładowca na KUL-u. Kreowany kardynałem 21 października 2003 r. w uznaniu zasług naukowych. Kościół tytularny: S. Maria della Scala. |
Kardynałowie polskiego pochodzenia:
|
|
Edmund Casimir Szoka
ur. 1927 r. w Grand Rapid (USA). Przewodniczący Papieskiej Komisji Państwa Watykańskiego. Kreowany kard. 28 czerwca 1988 r. Kościół tytularny: S. Andrea e Gregorio al Monte Celio.
|
|
Adam Maida
ur. 1930 r. w East Vandergrift (USA). Od 1990 r. arcybiskup metropolita Detroit. Kreowany kardynałem 26 listopada 1994 roku. Kościół tytularny: S. Vitale, Valeria, Gervasio e Protasio. |
|
Kazimierz Świątek
ur. 1914 r. w Walk na terenie dzisiejszej Estonii. Od 1991 r. metropolita mińsko-mohylewski. Kreowany kardynałem 26 listopada 1994 r. Kościół tytularny: S. Gerardo Maiella. |
fot. Archiwum, W. Wylegalski, K. Mamys |