Dokładnie 50 lat temu, 28 czerwca 1956 roku otworzono i poświęcono odbudowaną po zniszczeniach wojennych poznańską katedrę pw. św. Apostołów Piotra i Pawła. Jest to najstarsza katedra w Polsce, to tu przed tysiącem lat rezydował pierwszy polski biskup Jordan.
Katedra w Poznaniu obchodzi swoją uroczystość odpustową 29 czerwca. Jej patronów Świętych Apostołów Piotra i Pawła – łączy śmierć męczeńska, którą ponieśli w Rzymie prawdopodobnie właśnie 29 czerwca w czasie prześladowania chrześcijan przez Nerona.
Ty jesteś Piotr...
Pierwotnie miał na imię Szymon, był rybakiem. Zdziwił się, gdy po kolejnym nieudanym połowie Jezus kazał mu jeszcze raz wypłynąć na głębię i tym razem sieci wypełniły się rybami do granic możliwości. Został apostołem Jezusa, który uczynił go swoim następcą. Na pytanie Jezusa, za kogo Go uważa, Szymon odpowiedział: „Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego”. Jezus odrzekł: „Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą” (Mt 16,18-19).
Jego wiara była wystawiana na wiele prób – gdy szedł po wodzie do Jezusa i zaczął tonąć, i gdy trzykrotnie zaparł się swojego Mistrza. Po swoim zmartwychwstaniu Jezus przekazał Piotrowi władzę w tworzącym się Kościele.
Przez następne trzydzieści lat szerzył chrześcijaństwo, gdzie tylko mógł. Założył pierwszą gminę chrześcijańską, przyjmował do wspólnoty nawróconych pogan, przemawiał do coraz liczniejszych tłumów. Piotr został ukrzyżowany głową w dół (między 64 a 67 rokiem) ponieważ czuł, że jest niegodny umierać tak jak Chrystus.
Apostoł Narodów
Św. Paweł urodził się w Tarsie w rodzinie żydowskiej. Należał do grona faryzeuszy, z całej duszy nienawidził chrześcijan. Gdy podróżował z Jerozolimy do Damaszku, objawił mu się Chrystus. „...olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: «Szawle, Szawle dlaczego Mnie prześladujesz?» (Dz 9, 1-6). Po tym widzeniu Szaweł przez trzy dni nic nie widział, nie pił i nie jadł. W tym czasie Pan przemówił do Ananiasza: „wybrałem sobie tego człowieka za narzędzie. On zaniesie imię moje do pogan i królów, i do synów Izraela” (Dz 9, 15-16). Ananiasz ochrzcił Szawła, który odzyskał wzrok i siły.
Od tego momentu Paweł stał się gorliwym chrześcijaninem. Przemierzając tysiące kilometrów, zakładał gminy chrześcijańskie, m.in. we Włoszech i Azji Mniejszej. Poniósł śmierć męczeńską w Rzymie przez ścięcie. Według legendy głowa apostoła spadając odbiła się od ziemi trzy razy i w tym miejscu wytrysnęły trzy źródła (Tre Fontane). Nie jest znana dokładna data jego śmierci, chociaż przyjmuje się 29 czerwca – ten sam dzień, w którym ukrzyżowano św. Piotra. Św. Paweł pozostawił po sobie 13 listów, które pisał do gmin chrześcijańskich, a które włączono do kanonu Nowego Testamentu.
Tragiczny pożar
W Polsce mamy ponad trzysta kościołów pw. św. Piotra i Pawła. Najbardziej znany z nich to oczywiście poznańska katedra. Przez tysiąc lat jej istnienia zbudowano jej trzy odrębne gmachy: bazylikę starochrześcijańską (ok. 966-1038), kościół romański (ok. 1050 – ok. 1356 lub 1401) oraz kościół gotycki (1356-1772), który otrzymał następnie wygląd barokowy i przetrwał do 1945 roku.
W 1939 roku po wkroczeniu Niemców do Poznania katedra została zamieniona na magazyn. Kiedy wydawało się, że przetrwa całą wojnę bez poważniejszego szwanku, 15 lutego 1945 roku stanęła w płomieniach. Trudno dziś powiedzieć, czy pożar był wynikiem celowego podpalenia, czy zwykłego wybuchu pocisków. Przez dzień i noc paliły się wieże z dzwonami, dachy, organy katedralne oraz urządzenia wnętrza. Na szczęście ocalały kaplice boczne. Pozostały nagie mury z nadniszczonymi sklepieniami.
W styczniu 1946 roku kardynał August Hlond zaprosił głównego konserwatora prof. Jana Zachwatowicza na konferencję, podczas której określono wstępne kierunki prac i czas ich wykonania. Uznano, że katedrze należy nadać gotycki charakter, który lepiej od baroku świadczy o jej prześwietnej historii.
Właściwa odbudowa ruszyła w 1948 roku. Dzięki dużej ofiarności diecezjan nie było problemów z nabyciem materiałów budowlanych i pokryciem kosztów robót. Trzon katedry, który tak dobrze znają mieszkańcy Poznania, „wyrósł” w 1950 roku. Odbudowa wnętrza dobiegła końca w 1952 roku. Do tego czasu odrestaurowano niemal wszystkie kaplice, w nawie głównej wyremontowano i wyfugowano ściany, wybudowano gotyckie prześwity między filarami, a oknom nadano kształt gotyku. W następnych trzech latach skupiono się na odbudowie zewnętrznej strony świątyni. Otynkowano mury kaplic, niektóre z nich – w tym „Złota Kaplica” – otrzymały nowe dachy.
Równolegle trwały badania archeologiczne. W ich wyniku odkryto w nawie głównej fragmenty katedry przedromańskiej wraz z reliktami grobowców Mieszka I i Bolesława Chrobrego oraz relikty misy chrzcielnej. Do dziś są one udostępnione dla zwiedzających.
Serce diecezji
28 czerwca 1956 roku – nastał dzień poświęcenia odbudowanej katedry. Nie mógł tego dokonać ciężko chory arcybiskup Walenty Dymek. Dlatego uroczystą Mszę św. odprawiał biskup pomocniczy poznański Franciszek Jedwabski. Ks. infułat Nikodem Mędlewski głosił słowo Boże: – Piękna jesteś, katedro – choć teraz jeszcze surowa, pozbawiona wielu swoich skarbów. Piękne są twe wyniosłe wieże zdobne na barokowych hełmach w krzyże – nie armaty – mówił. W ostatnich słowach odniósł się do buntu robotników „Cegielskiego”, którzy tego dnia wyszli na ulice Poznania, występując przeciwko komunistycznemu zniewoleniu.
Od tego dnia poznańska katedra, tak jak przez minione tysiąc lat, znów służy Kościołowi poznańskiemu. Jest sercem diecezji. To siedziba jej biskupa, wokół którego gromadzi się duchowieństwo i wierni; tu odbywają się najważniejsze uroczystości kościelne; to centrum nauczania nauki katolickiej i ewangelizacyjnego nauczania Kościoła poznańskiego.
W 1983 roku Jan Paweł II, nawiedzając Poznań i katedrę poznańską, powiedział: „Cieszę się, że mogę stanąć na tym miejscu (...) gdzie przed tysiącem z górą lat zaczęły się dzieje Narodu, Państwa i Kościoła… «Ty jesteś Chrystus, Syn Boga Żywego». Wracam do słów Piotrowego wyznania, które rozbrzmiewa w dziejach ludu Bożego na tej wielkopolskiej ziemi, zespolonej od tysiąca z górą lat wokół katedry pod wezwaniem Świętych Apostołów Piotra i Pawła”.