Józef Pankiewicz. Życie i dzieło. Artyście w 140. rocznicę urodzin
Muzeum Narodowe w Poznaniu, 23 kwietnia – 28 maja 2006
Wystawa pokazywana obecnie w Poznaniu została sprowadzona z Muzeum Narodowego w Warszawie, gdzie cieszyła się ogromnym powodzeniem. Nic dziwnego, malarstwo Pankiewicza jest bardzo wdzięczne do oglądania, przyjazne dla widza i dekoracyjne. Wystawa zorganizowana z okazji 140. rocznicy śmierci artysty jest największą z dotychczas prezentowanych, obejmuje wybór około 200 obrazów olejnych, 150 rysunków i 100 grafik pochodzących z kolekcji muzealnych oraz zbiorów prywatnych w Polsce i za granicą. Pokazuje bogactwo stylistyczne twórczości Pankiewicza uważanego za jednego z pierwszych impresjonistów i symbolistów w polskiej sztuce przełomu XIX i XX wieku i za inicjatora kolorystycznego nurtu w polskim malarstwie lat 20. i 30. Malował przez ponad 50 lat, zawsze na najwyższym poziomie i zawsze wrażliwy na przemiany zachodzące w sztuce, którym wprawdzie podlegał, ale w swoim stylu. Za nadrzędną uważał doskonałość formy malarskiej.
Młody Pankiewicz, kończąc 20 lat miał już za sobą studia w petersburskiej Akademii Sztuk Pięknych i pracował w warszawskiej pracowni wraz z zaprzyjaźnionym Władysławem Podkowińskim. Obraz z tamtego czasu „Targ na jarzyny na Placu za Żelazną Bramą” przyniósł mu srebrny medal na Exposition Universelle w Paryżu. Spędził wówczas w Paryżu kilka miesięcy, a po powrocie chciał przenieść francuskie trendy malarskie na polski grunt. Warszawiacy, oglądając jego impresjonistyczne obrazy, poradzili mu wizytę u okulisty. Kolejne lata przyniosły fascynację symbolizmem – zaczął tworzyć nastrojowe nokturny o ciemnym, niemal monochromatycznym kolorycie. Owa zmiana malarskiego języka jest uderzająco radykalna, co wyśmienicie wręcz widać na wystawie.
Inspirowany twórczością Jamesa Whistlera stworzył cykl nastrojowych portretów, m.in. słynny „Portret dziewczynki w czerwonej sukni”. Lata wojenne spędził w Hiszpanii, gdzie znów zmienił styl (wpływy kubizmu i fowizmu) dzięki przyjaźni z Robertem Delaunayem. W latach 20. zainicjował nurt polskiego koloryzmu nawiązujący do francuskich postimpresjonistów. Pankiewicz należał również do pionierów polskiej grafiki artystycznej, wyzwolił ją z funkcji ilustracyjnych i reprodukcyjnych.