Skrawek błękitu

Maj to niezwykły miesiąc. Obchodzimy wtedy w Polsce wiele świąt państwowych, narodowych i kościelnych, historycznych rocznic. To także miesiąc ważnych uroczystości i wydarzeń rodzinnych, takich jak Pierwsze Komunie św., egzaminy maturalne, Dzień Matki. W Kościele katolickim jest to miesiąc poświęcony Matce Bożej, czas nabożeństw majowych, które w tradycji polskiej mają przepiękną, bogatą historię.

Wyraz „litania” pochodzi od greckiego czasownika litanio, który oznacza: błagać, pokornie prosić. Litania jest modlitwą błagalną, złożoną z szeregu inwokacji, skierowanych do Boga, Jezusa Chrystusa, Ducha Świętego, Matki Bożej lub świętych, i połączonych z wezwaniami o ich wstawiennictwo i opiekę. Elementy litanijne znajdują się w Starym Testamencie u proroka Daniela (3, 52-90), a zwłaszcza w Psalmach. W późniejszych czasach inspiracji do wezwań litanijnych poszukiwano w Piśmie Świętym, w tekstach Ojców i Doktorów Kościoła, w formularzach mszalnych i brewiarzowych. Liczne litanie wysławiające Matkę Bożą powstały w średniowieczu, gdy na wielką skalę ożywił się kult maryjny, zwłaszcza w aspekcie duchowego macierzyństwa, orędownictwa i wstawiennictwa Matki Najświętszej. Były one znane również w Polsce. W wieku XII we Francji powstała Litania Loretańska, od XIX wieku po dziś odmawiana lub śpiewana w Kościele powszechnym, podczas nabożeństw majowych.

Rodowód tych nabożeństw jest bardzo stary. Gromadzenie się u stóp ubranej girlandami kwiatów figury Matki Bożej i wspólne śpiewanie pieśni Ją wysławiających było znane na Wschodzie już w V wieku. W Kościele zachodnim nabożeństwo majowe zostało wprowadzone w XIII wieku przez króla hiszpańskiego Alfonsa X, zwanego Mądrym. Na ziemiach polskich jako pierwsi wprowadzili je na początku XIX wieku jezuici w Tarnopolu oraz księża misjonarze w warszawskim kościele Świętego Krzyża. Nabożeństwo odpowiadało oczekiwaniom wiernych, nic też dziwnego, że niebawem zwyczaj jego odprawiania szeroko się rozpowszechnił.

Jak już wspomniano, zasadniczą częścią nabożeństwa (odprawianego w kościołach przed wystawionym Najświętszym Sakramentem) jest Litania Loretańska uważana za jeden z najwspanialszych hymnów ku czci Matki Bożej. Znajdujące się w niej inwokacje wysławiają cnoty i przywileje, jakimi Bóg obdarzył Najświętszą Maryję Pannę.

Jaki jest cel odmawiania Litanii Loretańskiej? Nie chodzi wyłącznie o uczczenie Maryi, ale i o wzbudzenie u wiernych chęci Jej naśladowania na co dzień, a tym samym o wzrastanie w wierze.

Współcześnie tekst litanii zawiera 49 tytułów Matki Najświętszej; tekst polski – o jeden więcej. Jest tak dlatego, że po zatwierdzeniu obchodzonej 3 maja liturgicznej uroczystości Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski; 12 października 1923 r. do tekstu litanii dołączono wezwanie: „Królowo Polskiej Korony”, zamienione po II wojnie światowej na „Królowo Polski”.

W przeszłości litania zawierała więcej tytułów, sławiących Maryję m.in. jako „Mistrzynię pokory”, „Matkę Miłosierdzia”, „Bramę odkupienia”. Z czasem zastąpiono je wezwaniami: „Królowo Różańca Świętego” (1675), „Królowo bez zmazy pierworodnej poczęta” (1846), „Matko dobrej rady” (1903), „Królowo pokoju” (1917), „Królowo wniebowzięta” (1950), „Matko Kościoła” (1980), „Królowo rodziny” (1995).

Alessandro Pronzato, autor książki „Módl się za nami!”, nazwał Litanię Loretańską „rodzajem opatrznościowego otworu strzelniczego czy okienka, poprzez które możemy ze świata naszej nędzy kontemplować skrawek błękitu; przenika przez nie nasze wezwanie, wołanie, nieustający szept czy choćby tylko westchnienie”.

Mija pierwszy tydzień maja. Jak Polska długa i szeroka, tysiące ludzi uczestniczy każdego wieczoru w nabożeństwie ku czci Najświętszej Maryi Panny. Śpiew litanii i pieśni często słychać przez mury świątyni. Starą tradycją wielu parafii wiejskich, zwłaszcza w miejscowościach, gdzie nie ma kościoła, jest gromadzenie się na nabożeństwo majowe przy ukwieconych figurach Maryi, przy Jej wizerunkach, przy kapliczkach przydrożnych.

Wszystkie miasta z wioskami,
Brzmią Maryi pieśniami.
I każdy z pokorą woła:
Módl się, Matko, za nami!