Leśne, przydrożne znaki pamięci

Wspominając Wszystkich Wiernych Zmarłych, zadumani, znów niebawem zwrócimy się ku grobom naszych bliskich. Są takie miejsca, są takie mogiły, które należą do wszystkich, jesteśmy za nie w zbiorowy sposób odpowiedzialni – również za nieustanny płomień, modlitwę i wspomnienie. Nie zapominajmy o miejscach pamięci narodowej.

Nasza redakcja została zaproszona na doroczną, specjalną sesję wyjazdową Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w Bydgoszczy. Jednego dnia odwiedza się wówczas kilka-kilkanaście zbiorowych mogił, oddając hołd poległym, sprawdzając również aktualny stan zachowania pomników, tablic, znaków. Objazdy mają też służyć upowszechnianiu wiedzy o wybranych miejscach i ich dramatycznej historii. Warto to czynić, gdyż wiele z nich, choć leżących w granicach naszej diecezji albo tuż poza nimi, słabo zaznacza się w zbiorowej świadomości. Zapomnienie byłoby zaś triumfem oprawców.

Ziemia gromadzi prochy
Komitet wybrał tym razem miejsca martyrologii znajdujące się na terenie kilku podbydgoskich gmin – w tym dawne żwirowisko w Mniszku koło Grupy, gdzie Niemcy przed końcem roku 1939 wymordowali – według różnych szacunków – od 6 do 12 tysięcy Polaków. To najtragiczniejsze miejsce pamięci narodowej na terenie województwa kujawsko-pomorskiego.

Blisko Bydgoszczy znajdujemy też groby zmarłych i poległych hallerczyków, żołnierzy I wojny światowej – różnych narodowości i armii, żołnierzy roku 1920, kombatantów Września 1939, uczestników walk w roku 1945, kwatery czerwonoarmistów. Najwięcej jednak prochów najniewinniejszych – cywilów, mordowanych przez hitlerowców w ramach akcji stopniowej eksterminacji całego narodu.

Groby i pomniki są w ogromnej większości dobrze utrzymane, zadbane. W kilku miejscach widać niestety braki w napisach memorialnych – „działalność” poszukiwaczy złomu, metali kolorowych napawa smutkiem i wstydem.

Modlitwie przy obeliskach, na odwiedzanych cmentarzach, przewodniczył dziekan Pomorskiego Okręgu Wojskowego – ks. płk Józef Kubalewski.