Bezbożna królowa - Atalia

Zaczynał się szabat. Słońce powoli wynurzało się zza Góry Oliwnej. Mimo wczesnej pory od dolnego miasta, czyli południowej jego części, ciągnęły tłumy do świątyni.

Atalia królową Judy
Idąc ku pałacowi królewskiemu i sanktuarium Jahwe, ludzie mijali świątynię Baala, gdzie kapłan Mattana zachęcał do wejścia. Nie było jednak chętnych, by składać ofiary pogańskiemu bogu Fenicjan. Ten kult i tę świątynię zbudowała władająca obecnie państwem judzkim królowa Atalia. Ta sytuacja trwała już od sześciu lat, ale trudno powiedzieć, by była normalna. W Izraelu i Judzie rządzili zawsze królowie, nigdy królowe. A teraz panuje kobieta! Co więcej, jest to cudzoziemka!

Urodziła się wprawdzie w królestwie izraelskim, ale pochodziła z rodu królów Tyru, z Fenicji. Jej ojcem był król Izraela Achab, ale matką fenicka księżniczka Izebel. Atalia przypieczętowała swym małżeństwem z Joramem, następcą tronu judzkiego, przymierze, jakie zawarli władcy Izraela i Judy – Achab i Jozafat. To Atalia przyniosła do Jerozolimy obyczaje pogańskie, naśladując swoją matkę. Gdy jej małżonek Joram zmarł, na tron wstąpił jej syn Ochozjasz, ale panował tylko rok. Kiedy jednak w wyniku zamachu stanu, dokonanego w Izraelu przez Jehu, zginęli zarówno jej matka Izebel, jak i syn Ochozjasz, król Judy, Atalia dokonała również zamachu stanu. Wymordowała wszystkich męskich potomków Ochozjasza, wszystkich, którzy mogli kandydować do tronu, i sama objęła władzę przy pomocy swej osobistej świty i gwardii pałacowej.

Przygotowanie zamachu
Na terenie Świątyni Jerozolimskiej od świtu trwał podejrzany ruch. Arcykapłan Jojada, który jak się później okazało, ukrywał od sześciu lat w świątyni małego synka Ochozjasza, Joasza, przygotował spisek. Joasz był następcą tronu, jedynym ocalałym z rzezi Atalii potomkiem zmarłego króla. Ocaliła go siostra jego ojca, Joszeba, która była żoną arcykapłana Jojady. Wyniósłszy go potajemnie spośród mordowanych synów królewskich i przed wzrokiem Atalii, skryła go wraz z mamką w pokoju sypialnym, tak iż nie został zabity.

Gdy z niemowlęcia stał się chłopcem, Jojada porozumiał się z dowódcami straży i przywódcami klanów. Pokazał im w tajemnicy Joasza, mówiąc: „Oto wasz król”, i zaprzysiągł dochowania tajemnicy. Plan zamachu obmyślono starannie. Postanowiono dokonać go w szabat, żeby mieć poparcie tłumów zebranych w świątyni. Oddział straży królewskiej odchodzący ze służby o świcie miał pozostać i otoczyć pałac królewski, drugi oddział miał strzec bram, a trzeci, który przejmował służbę, winien otoczyć króla i bronić do niego dostępu. Zamysł powiódł się w całej rozciągłości.

Zamach stanu
Królowa Atalia tak była znienawidzona, że mimo iż tylu ludzi wiedziało o przygotowywanym zamachu stanu, żadna informacja nie dotarła do władczyni. Ze spokojem obudziła się rankiem owego dnia, nie interesując się nawet większym gwarem, jaki panował za oknem. Trzeba bowiem wyjaśnić, że pałac królewski znajdował tuż obok świątyni. Władcy Judy wychodząc ze swego pałacu, mieli możność wejść bezpośrednio na dziedziniec świątynny.

Tłum, który zapełnił dziedzińce świątynne, oczekiwał na rozpoczęcie modłów i złożenie ofiary porannej przez arcykapłana. Zamiast tego ujrzał wychodzącego z budynku świątynnego, z Miejsca Świętego, siedmioletniego chłopca prowadzonego przez arcykapłana Jojadę. Stanął on u szczytu schodów prowadzących z dziedzińca kapłanów do Miejsca Świętego, obok kolumn Jakin i Boaz, które otaczały wejście do budynku świątynnego. Chłopca chronili oficerowie i grupa zbrojnych ze straży królewskiej.

Jojada na oczach wszystkich włożył Joaszowi koronę na głowę, namaścił na króla i ogłosił: „Oto wasz nowy król, Joasz! Jedyny syn zmarłego króla Ochozjasza! Odtąd on panuje nad wami!”. Tłum odpowiedział wiwatami i okrzykami radości.

Rządy Atalii nie były akceptowane nie tyle z powodu jej okrucieństwa, ani z tej racji, że była kobietą, ile z powodu pogaństwa, do którego usiłowała zmusić poddanych. Naród judzki czcił Boga Jahwe i nie dawał sobie tej wiary wydrzeć.

Słysząc wrzawę ludu, Atalia udała się do ludu, do świątyni Pańskiej. Spojrzała, a oto król stoi przy kolumnie – zgodnie ze zwyczajem, dowódcy i trąby naokoło króla, cały lud kraju raduje się i dmie w trąby. Atalia więc rozdarła szaty i zawołała: „Spisek! Spisek!”. Chciała wezwać na pomoc gwardię pałacową, ale wszyscy stali po stronie nowego władcy.

Śmierć Atalii
Jojada polecił oficerom straży aresztować Atalię i wyprowadzić ze świątyni. „Wyprowadźcie ją poza szeregi, a gdyby ktoś szedł za nią, niech zginie od miecza”. Uważał bowiem, że swymi zbrodniami zasłużyła na karę śmierci, ale nie chciał, by została ona wykonana na terenie świątynnym. Byłoby to zbezczeszczeniem sanktuarium Jahwe. Wyprowadzono więc Atalię z niego, kierując do bramy wychodzącej z pałacu. Gdy weszła na drogę, którą wjeżdżają konie ku pałacowi, została tam zabita. [...] Po czym cały lud kraju wyruszył do świątyni Baala i zburzył ją. Ołtarze jej i posągi potłuczono całkowicie, a Mattana, kapłana Baala, zabito przed ołtarzami. W ten sposób po Izraelu również w Judzie zniszczono zasiew pogaństwa, jaki wprowadziły do narodu izraelskiego Fenicjanki: Izebel, królowa Izraela i Atalia, królowa Judy.

W dziejach Izraela tylko trzy kobiety dzierżyły berło królewskie: wspomniane wyżej Izebel, jej córka Atalia i żyjąca w II wieku p.Chr. Aleksandra Salome z dynastii hasmonejskiej. Pierwsze dwie zyskały bardzo złą sławę. Właściwie są to jedyne dwie postacie niewieście na kartach Starego Testamentu, negatywnie ocenione przez autorów natchnionych. Wszystkie inne postacie kobiece są postaciami pozytywnymi.

Atalia stała się bohaterką dramatu Racine’a pt. „Atalia”, który przetłumaczony na język polski już w XVIII w. był grywany na scenach polskich. Z kolei tekst dramatu stał się podstawą oratorium Haendla.