Po co nam ci radni?

Wyłoniliśmy naszych przedstawicieli w samorządach. Rozpoczyna się czteroletni okres patrzenia im na ręce, weryfikowania przedwyborczych obietnic, kontroli zarządzania naszym wspólnym mieniem. Warto więc przypomnieć, za co tak naprawdę odpowiadają poszczególne szczeble samorządu.

W niedzielę 12 listopada powierzyliśmy mandaty rzeszy aż 46 790 radnych, którzy zasiądą w 2826 radach różnych samorządowych szczebli. Czym będą się zajmować przez najbliższe cztery lata?

Gmina
To najniższy szczebel samorządu, co nie znaczy, że najmniej ważny. Wręcz przeciwnie – gmina to podstawowa jednostka samorządowa, w ramach której zapadają tak naprawdę najważniejsze dla naszego codziennego funkcjonowania decyzje. W największym skrócie można uznać, że rada gminy (miasta) decyduje o tym, jak wydać pieniądze mieszkańców. Ustala budżet, decydując o funkcjonowaniu miejskiej (wiejskiej) infrastruktury: budowie dróg, kanalizacji, wodociągów, dotowaniu (lub zamykaniu) szkół czy jednostek kulturalnych i opieki zdrowotnej. To władze gminy decydują o wizji jej rozwoju, uchwalając plany zagospodarowania przestrzennego. Rada ustala wysokość lokalnych podatków i opłat.

Powiat
Ten drugi szczebel samorządu pojawił się ponownie w Polsce wraz z wejściem w życie reformy podziału terytorialnego w 1998 roku. Radni powiatowi decydują o podobnych sprawach, co gminni, tyle że w skali, która dotyczy kilku gmin. Wpływają więc na drogi powiatowe i podległe temu szczeblowi szpitale, szkoły, instytucje kultury. To rada powiatu wybiera władzę wykonawczą na tym poziomie, a więc starostę i zarząd powiatu.

Sejmik
Czy sejmik to mały sejm? W pewnym sensie tak, bo o obsadzenie składu tych 16 gremiów najmocniej walczą partie polityczne. Tyle że tu marszałek nie kieruje obradami sejmiku (robi to jego przewodniczący), lecz jest szefem samorządowej władzy wykonawczej (wraz z zarządem województwa wybierany jest przez radnych). Sejmik dba o utrzymanie infrastruktury i instytucji o znaczeniu ogólnowojewódzkim. Samorząd wojewódzki przygotowuje strategię rozwoju regionu, prowadzi też swoistą „politykę międzynarodową” poprzez współpracę z regionami z innych krajów. Znaczenie tego (też wprowadzonego w 1998 roku) szczebla samorządu znacznie wzrosło od czasu wejścia Polski do UE. Tu bowiem zapadają istotne decyzje dotyczące podziału miliardów euro unijnej pomocy dla regionów.

Wójt, burmistrz, prezydent
O ile rada powiatu i sejmik same wyłaniają władzę wykonawczą (starostę, marszałka), to w gminach i miastach od czterech lat szefów tych lokalnych „rządów” wybieramy bezpośrednio, głosując na konkretnych kandydatów. Wybranych więc zostanie („zostanie”, bo w wielu przypadkach potrzebna jest „dogrywka” 26 listopada, czyli druga tura, w której zmierzy się dwóch najsilniejszych kandydatów) niemal 2,5 tysiąca wójtów, burmistrzów i prezydentów. To oni na bieżąco zarządzają miastami i gminami, samodzielnie dobierając swoich zastępców. Jako że pochodzą z wyboru bezpośredniego, mają silny mandat do sprawowania władzy, jednak w większości najważniejszych spraw muszą zabiegać o poparcie gminnych radnych.