Wspólnota ta powstaje dzięki zgodzie małżeńskiej, która jest przyczyną sprawczą małżeństwa. Naturę zgody małżeńskiej charakteryzuje akt woli: wyrażony zewnętrznie; przez obydwie strony (bilateralnie); którego przedmiotem jest wzajemne oddanie i przyjęcie się małżonków; w celu powstania węzła małżeńskiego; wyrażony na sposób nieodwołalny.
Według zasad Kościoła katolickiego, taka zgoda małżeńska jest absolutnie konieczna do zaistnienia małżeństwa do tego stopnia, że nie może być zastąpiona przez żadną władzę ludzką (por. kan. 1057 §1).
Na skutek wyrażenia ważnej zgody małżeńskiej powstaje wspólnota życia - małżeństwo nierozerwalne - którego istotna struktura nie zależy od małżonków, lecz jest zdeterminowana prawem Bożym.
Mając na uwadze to, co zostało wcześniej powiedziane o Boskim pochodzeniu małżeństwa i aktualnie o zgodzie małżeńskiej, uświadamiamy sobie, że istnieją jakby dwie przyczyny sprawcze małżeństwa: Bóg i zgoda małżeńska. Bóg jest przyczyną sprawczą instytucji małżeństwa jako takiego, gdy chodzi o jego naturę i istotne przymioty. W tym małżonkowie nie mogą nic zmienić. Zgoda małżeńska natomiast jest przyczyną faktu, że małżeństwo, już w swej naturze określone przez Boga, zostaje zawarte między dwoma konkretnymi osobami.
Oczywiste jest, że zgoda małżeńska, aby mogła wywołać skutki w formie węzła małżeńskiego, musi być uzewnętrzniona przez osoby zdolne do zawarcia małżeństwa i w sposób określony prawem.
W sądach kościelnych rozstrzyga się często o ważności danego małżeństwa. Bada się wtedy okoliczności związane z wyrażeniem zgody małżeńskiej. Chodzi o to, czy zgoda była wyrażona w sposób ważny, czy nie. Małżeństwo jest nieważne, jeśli było nieważne w chwili zawierania. Okoliczności, jakie miały miejsce przed czy po ślubie, bierze się pod uwagę na tyle, na ile pomagają stwierdzić, czy zgoda małżeńska została wyrażona w sposób właściwy, czy nie.