W związku z 350-leciem ślubów Jana Kazimierza i 50-leciem Jasnogórskich Ślubów Narodu „Przewodnik Katolicki” cyklem artykułów pragnie przybliżyć historię powstania narodowego sanktuarium oraz rozwój kultu Matki Boskiej Częstochowskiej.
Jak w soczewce
Stolica Królowej Korony Polskiej, konfesjonał narodu, jedno z najsłynniejszych sanktuariów maryjnych świata. Corocznie przybywa tutaj 4-5 mln pielgrzymów. Jasnogórski Wizerunek wywierał od wieków i nadal wywiera istotny wpływ na religijność Polaków i życie Kościoła w Polsce. Jak żadne inne, miejsce to skupiło w sobie całe bogactwo dziejowe Polaków, powiązało chwile cierpienia narodu i jego niewoli z duchowym zawierzeniem Bogarodzicy.
Modlitwa w tym szczególnym miejscu pozostawia niezatarte ślady w sercu człowieka. O Jasnej Górze mówili i pisali niemal wszyscy nasi wielcy rodacy. „W tym miejscu nie tylko jest Duch Boży, ale i duch żywy narodu polskiego, starej jeszcze Ojczyzny przyozdobionej majestatem wspaniałych szlachetnych królów. Widzi się tam żywymi oczyma wspaniałą, wielką Polskę dawną” (E. Helleniusz, „Wizerunek Rzeczypospolitej Polskiej”, 1891).
Z węgierskiej ziemi
Widoczna z oddali jasnogórska architektura wznosi się na wapiennym wzgórzu o wysokości 293 m n. p. m. Sanktuarium leży na obszarze Jury Krakowsko-Częstochowskiej, tworzącej naturalną granicę pomiędzy Małopolską a Śląskiem.
W 1370 r. ziemię wieluńską wraz z niektórymi sąsiadującymi z nią miejscowościami (wśród nich była osada Częstochowa) od króla Polski i Węgier Ludwika I otrzymał w lenno książę Władysław Opolczyk, jeden z najbliższych współpracowników władcy. Książę nadał wkrótce osadzie Częstochowa prawa miejskie. Historycznym przedsięwzięciem księcia stało się jednak erygowanie klasztoru przy istniejącym kościele Najświętszej Maryi Panny w Starej Częstochowie 9 sierpnia 1382 r., za zgodą biskupa krakowskiego Jana Radlicy. Wyniosła góra obok Częstochowy, z istniejącym już kościołem, w pobliżu nowo założonego miasta, stała się miejscem działalności i modlitwy przybyłych z Węgier paulinów. To oni nadali wzgórzu nazwę „Jasna Góra” (łac. Clarus Mons), nawiązując do macierzystego klasztoru św. Wawrzyńca, który znajdował się „na Jasnej Górze w Budzie” (łac. in Claro Monte Budensi). Był to pierwszy na ziemiach polskich klasztor tego zakonu. W dokumencie fundacyjnym zaznaczono, że ten konwent paulinów powstał „na cześć Najświętszej Maryi Panny Bożej Rodzicielki”.
Kościół, który przejęli paulini, był zbudowany z sosnowych bali. W nim złożono w 1382 r. Cudowny Obraz Matki Bożej przywieziony z zamku w Bełzie przez księcia Władysława Opolczyka. Źródła pisemne z lat 20. XV w. podkreślają, że już w tamtym czasie do jasnogórskiego kościoła ludzie przybywali „tłumnie”. Na przekształcenie się Jasnej Góry w miejsce wzmożonego ruchu pielgrzymkowego złożył się: przechowywany w tamtejszym kościele Obraz Matki Bożej i opowiadanie o jego nadzwyczajnym pochodzeniu, wyjątkowe łaski uzyskiwane przy obrazie oraz duszpasterska troska konwentu paulinów jasnogórskich o przybywających pielgrzymów. Przejawem tej troski były skuteczne starania u biskupów i w Stolicy Świętej o przywileje odpustowe dla pątników – przede wszystkim w święta maryjne.