Prace ks. Bończy-Bystrzyckiego stanowią znaczny wkład w poznanie historii Krajny. Trudno przecenić ich znaczenie, gdyż są to pierwsze publikacje naukowe, traktujące o całokształcie dziejów parafii katolickich tych terenów.
Monografie ukazują nie tylko historię poszczególnych kościołów i pracę duszpasterzy, ale również dają przekrój warunków życia, tradycji i zwyczajów lokalnych. Uzupełnione o starannie wykonane mapki, statystyki i zestawienia stanowią kopalnię wiedzy o mało znanych dziejach ziemi złotowskiej, jej społeczeństwie, gospodarce i kulturze. Są to solidne opracowania, oparte na bogatym materiale źródłowym, co powoduje, że dla niewprawnego czytelnika nie jest to łatwa lektura. Powinien jednak po nią sięgnąć każdy zainteresowany dziejami katolicyzmu na pograniczu Wielkopolski i Pomorza w latach 1821-1945. W tym okresie ludność ziemi krajeńskiej stanowiła swoisty konglomerat języków i kultur. Ich wzajemne przenikanie się i ścieranie powodowało wiele momentów trudnych w rozwoju katolicyzmu na tych terenach. Dlatego pozycje te stanowią wnikliwy obraz relacji polsko-niemieckich i niełatwych losów ludności ziem północnej Krajny.
Studium społeczno-gospodarcze poświęcone parafii katolickiej pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Złotowie zawiera wyczerpujące informacje na temat duchowieństwa, jak również dane pozwalające wyobrazić sobie życie i zwyczaje mieszkańców Złotowa.
Lokalne ciekawostki
Monografia zawiera także mnóstwo interesujących szczegółów, jak informacje na temat Bractwa św. Anny, powołanego w roku 1676 w celu ożywienia życia religijnego wspólnoty złotowskiej.
Druga z prezentowanych publikacji przybliża czytelnikom dzieje parafii pw. Trójcy Świętej w Wielkim Buczku. Ciekawy materiał zdjęciowy poświęcono budownictwu sakralnemu i zabytkom buczkowskiej parafii, z którą autor był związany osobiście, sprawując w niej przez trzy lata funkcję proboszcza.
Najnowsza i zarazem najobszerniejsza publikacja ks. prof. Bończy-Bystrzyckiego „Dzieje parafii katolickiej św. Marii Magdaleny w Zakrzewie” ukazuje ponadwiekowy wycinek historii zmagań mieszkańców tych ziem o zachowanie wiary, mowy ojczystej i obyczajów. Prace otwiera zarys dziejów zakrzewskiej parafii. Sam autor zaznacza jednak, że brak podstawowych źródeł archiwalnych dotyczących najwcześniejszych dziejów pozwala jedynie na zarysowanie niepełnego obrazu dziedzictwa kulturowego, zmuszając do stawiania hipotez. Monografia przybliża również sylwetki proboszczów. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje walczący o zachowanie języka polskiego ks. dr Bolesław Domański.
Książki ks. prof. dr. hab. Lecha Bończy-Bystrzyckiego to rzetelne opracowania historyczne, napisane jednakże językiem przystępnym nie tylko dla wąskiego grona specjalistów; stąd warto polecić je wszystkim, którym bliskie są dzieje opisywanych terenów.
Ks. prof. Lech Bończa-Bystrzycki, kapłan diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, ukończył właśnie kolejną monografię poświęconą parafii krajeńskiej. Kapłan historyk opisał już dzieje trzech wspólnot z terenu naszej diecezji, skupiając się na Złotowie, Zakrzewie i Wielkim Buczku.
Pierwodruk w: „Gość Koszalińsko-Kołobrzeski”. Skrótów dokonał AG