W celu zachowania przynajmniej najcenniejszych, typowych dla danego kraju czy regionu obiektów budownictwa ludowego organizowane są skanseny, czyli muzea na wolnym powietrzu. Minęło sto lat od otwarcia pierwszej tego typu placówki w Polsce. Jej istnienie zawdzięczamy tytanicznej pracy, pozytywnemu uporowi i poświęceniu Izydora Gulgowskiego (1874-1925) i jego żony Teodory z d. Fethke (1860-1959).
Gulgowscy przenieśli na polski grunt wzorce wypracowane przez pasjonatów i naukowców, zwłaszcza skandynawskich, a przede wszystkim Szweda Artura Hazeliusa, uważanego za twórcę idei skansenowskiej – nowego sposobu prezentacji zabytków architektury wraz z pełnym wyposażeniem wnętrz w sprzęty, narzędzia, obrazy i inne przedmioty w warunkach przypominających dawne otoczenie. Zakupił on w 1885 r. zabytkowy budynek, położony na wyspie Djurgarden w Sztokholmie. Po sześciu latach przygotowań, 11 października 1891 r. rozpoczęło działalność muzeum – skansen. Nazwa obiektu pochodzi od szańca, czyli wału obronnego znajdującego się na wyspie Djurgarden (szwedz. skansen – szaniec). Możliwe, że nazwy użyto po to, by podkreślić najistotniejszą funkcję utworzonej placówki, czyli obronę (ochronę) przed zniszczeniem i zapomnieniem tradycyjnej kultury wsi.
Na efekty poczynań Hazeliusa nie trzeba było długo czekać. W 1891 r. założono muzeum na wolnym powietrzu w Lund (Dania), przy istniejącym od 1882 r. Kulturhistoriske museet. Zgromadzona na półwyspie Bygdoy (Oslo) królewska kolekcja zabytkowych budowli wiejskich w 1894 r. uznana została za muzeum skansenowskie, które z czasem zostało rozbudowane, a w 1902 r. otwarte dla zwiedzających. Początek XX w. przyniósł znaczne rozszerzenie działań związanych z tworzeniem muzeów na wolnym powietrzu. Łącznie powstało ich 44; m.in. w Danii, Holandii, Niemczech, Szwecji, najwięcej w Norwegii (16).
Historia polskich parków etnograficznych rozpoczęła się w 1906 r., kiedy zainteresowanie kulturą ludową oraz kolekcjonerska pasja małżonków Gulgowskich doprowadziła do ochrony in situ (w naturalnym położeniu) zabytku architektury drewnianej. Wykupili oni od gospodarza Michała Hinca XVIII-wieczną chałupę (checzę) w miejscowości Wdzydze Kiszewskie, wyremontowali ją i wyposażyli w przedmioty codziennego użytku, dając w ten sposób początek Kaszubskiemu Parkowi Etnograficznemu. Gulgowscy ponadto utworzyli we Wdzydzach ośrodek rękodzieła ludowego, przyczyniając się do reaktywowania i rozwoju m.in. haftu, tkactwa i garncarstwa. W 1927 r., z inicjatywy regionalisty i etnografa Adama Chętnika, w Nowogrodzie Łomżyńskim n. Narwią otwarto skansen kurpiowski.
W okresie międzywojennym skromne podówczas placówki przyczyniły się do wzrostu zainteresowania ruchem regionalnym i ochroną dziedzictwa kulturowego polskiej wsi. Dynamiczny rozwój myśli skansenowskiej w Polsce nastąpił po drugiej wojnie światowej. Powstało wiele parków etnograficznych, muzeów wsi i budownictwa ludowego. Najbardziej znane są: Muzeum Wsi Mazowieckiej, Wielkopolski Park Etnograficzny, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Muzeum Wsi Słowińskiej, Sądecki Park Etnograficzny. Znany wielu czytelnikom Kujawsko-Dobrzyński Park Etnograficzny w Kłóbce należy do grupy skansenów najmłodszych.