Czytelnicy pytają o różne sprawy związane ze spadkami. Problematyka dotycząca spraw spadkowych jest bardzo obszerna, odpowiem więc najpierw na pytania o zachowek.
Co to jest zachowek i komu przysługuje?
– Zachowek jest to część spadku, która należy się najbliższym członkom rodziny spadkodawcy, niezależnie od odmiennej woli spadkodawcy.
System zachowku polega na tym, że prawo spadkowe zapewnia określonym osobom należącym do kręgu spadkobierców ustawowych tylko korzyść pieniężną, która stanowi równowartość ułamka części, którą otrzymałaby ta osoba przy dziedziczeniu z ustawy.
Zatem jeżeli spadkodawca uczynił swoim spadkobiercą osobę zupełnie obcą albo na przykład tylko jedno dziecko, z pominięciem pozostałych, wówczas najbliżsi członkowie rodziny mogą wnieść sprawę do sądu o zapłatę zachowku.
Taki system, zdaniem ustawodawcy, ma zabezpieczyć najbliższych członków rodziny spadkodawcy przed pozbawieniem ich korzyści ze spadku.
W jaki sposób spadkodawca może mieć wpływ na zachowek?
– Jeżeli spadkodawca nie chce dopuścić do tego, aby spadek po nim dziedziczył, w formie zachowku, któryś z członków rodziny, musi w testamencie go wydziedziczyć.
Kodeks cywilny wymienia konkretne przyczyny, na które może powołać się spadkodawca, wydziedziczając członka rodziny. Przyczyny te to: dopuszczenie się przez uprawnionego względem spadkodawcy albo osób mu najbliższych umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu, wolności; uporczywe niedopełnianie przez uprawnionego jego obowiązków rodzinnych wobec spadkodawcy, np. nieudzielanie pomocy opieki w razie ciężkiej choroby; uporczywe postępowanie uprawnionego wbrew woli spadkodawcy, w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego.
Jeżeli jednak w postępowaniu spadkowym okaże się, że w rzeczywistości nie istniała przyczyna, która stanowiła podstawę wydziedziczenia, wówczas mimo ważności testamentu wydziedziczenie jest bezskuteczne. Polskie prawo cywilne przewiduje także instytucję zapisu.
Na czym polega zapis?
– Spadkodawca może w testamencie dokonać takiego rozrządzenia swoim majątkiem, że wybranej osobie zapisze określone przysporzenie majątkowe, np. samochód, mieszkanie. W testamencie spadkodawca może też napisać polecenie, jakie zamierza wydać swoim spadkobiercom, np. do opieki nad zwierzętami. Ponadto spadkobierca może ustanowić w testamencie jego wykonawcę, który będzie zarządzać majątkiem spadkowym, spłaci długi, wykona wszystkie polecenia i zapisy, a potem wyda pozostały majątek spadkobiercom.