Przed miesiącem Zakład Katolickiej Nauki Społecznej WT UAM w Poznaniu zorganizował Ogólnopolską Konferencję Naukową pt. „Kościół instytucjonalny a rodzina”, pragnąc ukazać wartość oddziaływania Kościoła na rodzinę w dzisiejszym świecie oraz zarysować problem relacji i więzi wzajemnych.
Prelegenci z różnych ośrodków uniwersyteckich w Polsce dzielili się swoimi spostrzeżeniami na temat rodziny, jej współczesnych przeobrażeń oraz oddziaływania w procesie wychowania młodego pokolenia. Ta naturalna społeczność posiada według Kompendium nauki społecznej Kościoła „szczególny i pierwotny wymiar wspólnotowy jako zasadnicze miejsce kształtowania się międzyludzkich relacji”. Nie gdzie indziej, ale właśnie w rodzinie kształtują się wzory zachowań oraz sposób wartościowania, co więcej, w niej zdobywa człowiek umiejętność rozeznawania prawdy i dobra oraz uczy się, co znaczy kochać i być kochanym. W tym świetle łatwiej zrozumieć myśl wyrażoną przez Papieża Benedykta XVI podczas V Światowego Spotkania Rodzin w Walencji, że rodziny „nic nie może całkowicie zastąpić”.
Widoczne w dzisiejszym świecie przemiany społeczno-kulturowe, o których wspominali prelegenci, odzwierciedlają się również w modelu małżeństwa i rodziny. Mają one związek z przejściem od społeczeństwa tradycyjnego do ponowoczesnego. Instytucję małżeństwa, a w konsekwencji rodzicielstwa, rozumie się dzisiaj często nie jako naturalny etap życia człowieka, ale jako jeden spośród wielu potencjalnych wyborów życiowych. Efektem jest między innymi spadek populacyjny. W demografii zjawisko to wyjaśnia teoria przejścia demograficznego, która głosi wyrównywanie się poziomu narodzin i zgonów. Zachodzące obecnie przemiany w strukturze rodziny wskazują na zjawisko tzw. drugiego przejścia demograficznego, którego cechami charakterystycznymi są: wzrost poziomu życia, wykształcenia, bezpieczeństwa socjalnego, autonomii, indywidualizmu, uczestnictwa kobiet w życiu społecznym, wolności. Równocześnie zaczyna dominować pogląd, że każde dziecko, a tym bardziej kolejne, nie tylko ogranicza swobodę podejmowanych przez jednostkę wyborów życiowych, ale także utrudnia karierę zawodową i staje na przeszkodzie życiowej samorealizacji. Wspomniane zjawisko wskazuje zatem na społeczną akceptację bezdzietności, co w skutkach prowadzi do spadku populacyjnego (większa liczba zgonów w stosunku do narodzin). Taki właśnie stan rzeczy jest widoczny w wielu państwach Europy, które w ostatnich latach stały się państwami wymierającymi, w tym także Polska.
Uczeni obecni na Konferencji w Poznaniu niejednokrotnie podkreślali w swoich wystąpieniach, że współczesny kryzys rozumienia małżeństwa i rodziny stanowi szczególne wyzwanie dla Kościoła, który w swojej działalności powinien zmierzać do przełamywania upowszechniających się tendencji deprecjonujących i banalizujących wartość i piękno życia rodzinnego. W tej sytuacji koniecznością staje się podjęcie na nowo ewangelizacji rodziny, by z jednej strony przezwyciężyć nagminne wręcz lekceważenie i ośmieszanie wartości nierozerwalności małżeństwa oraz lekkomyślność, z jaką dzisiaj często młodzi ludzie podchodzą do tej instytucji, stawiając na pierwszym miejscu udane partnerstwo niż sakramentalny związek małżeński, a z drugiej strony uwrażliwić małżonków chrześcijańskich na rozmaite „pułapki cywilizacyjne”, które im zagrażają.
W tym kontekście ewangelizacyjna działalność Kościoła powinna zmierzać do:
– pogłębienia teologii i duchowości małżeństwa i rodziny, z podkreśleniem wartości sakramentalnej godności małżeństwa;
– głoszenia prawdy o rodzinie jako naturalnej wspólnocie opartej na miłości i nierozerwalności małżeństwa wyrosłego ze związku mężczyzny i kobiety przez wyrażenie osobistej zgody;
– podkreślenia niepowtarzalnej wspólnoty duchowej wytwarzanej przez wszystkich członków danej rodziny, w której istotną rolę odgrywa międzyosobowa komunia;
– poszukiwania dróg urzeczywistniania prawdziwej solidarności międzypokoleniowej w rodzinie.
Poruszane podczas Konferencji interesujące i ważne z punktu pastoralnego zagadnienia, ukazujące wartość zarówno religijnego, jak i pozareligijnego oddziaływania Kościoła instytucjonalnego na rodzinę, nie spotkały się jednak, ku zdziwieniu, z zainteresowaniem osób odpowiedzialnych w strukturach diecezjalnych za szeroko rozumiane duszpasterstwo rodzin i promocję katolickiego modelu małżeństwa.