Słowniczek pojęć etycznych: Tomistyczne spojrzenie na wartość

Sam tomizm początkowo nie używał terminu „wartość”. Podstawą tej aksjologii jest teza o wzajemnej konwersji bytu i dobra. Św. Tomasz z Akwinu stwierdzał: „Każdy byt, o ile jest bytem, stanowi dobro. Każdy bowiem byt, jako byt, znajduje się w akcie, jest w pewien sposób doskonały, każdy bowiem akt stanowi jakąś doskonałość. Doskonałość zawiera w sobie pojęcie pożądalności i dobra. (...) Wynika stąd, że każdy byt jako taki jest dobry” (STh I, q.5, a.3,c).

Konwersja bytu i dobra implikuje na gruncie tomizmu ścisłą jedność bytu i wartości. Oznacza to, że wartość nie istnieje poza bytem, lecz w nim samym. Jest nowym ujęciem bytu przez podmiot.
Współczesny tomizm zaznacza, że podstawą filozofii wartości jest teoria transcendentalnych właściwości bytu. Transcendentalia (jedność, prawda, dobro, także piękno) są realnie tożsame z bytem, choć różnią się znaczeniowo. Różnica między bytem a atrybutami transcendentalnymi jest różnicą konotacji. Prawda, dobro i piękno różnią się od bytu tylko myślnie, stanowiąc odniesienie bytu względem umysłu lub woli człowieka.
Rozróżnia się dwie grupy wartości:

– transcendentalne – są nowymi aspektami bytu wyróżnionymi w relacji do władz podmiotu;

– kategorialne – są uszczegółowieniem wartości transcendentalnych.

Tomistyczna aksjologia posiada cenny element realizmu – fundamentem wartości jest realna bytowość przedmiotu. Sprawia to, że wartości nie sprowadzają się tutaj do faktu zachowań czy postaw podmiotu (unika się więc błędu relatywizacji). Pojawia się natomiast w tej koncepcji groźba redukcji aksjologii do ontologii.