Kapituła Kolegiaty Uniejowskiej

W grudniu 2005 r. minęła 15. rocznica reerygowania, tj. powrotu do istnienia, Kapituły Kolegiaty Uniejowskiej, utworzonej już pod koniec XII w. Ze źródeł historycznych można wnioskować, że kapituła powstała przy kościele św. Wojciecha, prawdopodobnie grodzkim, obok rezydencji arcybiskupa, która leżała po jednej stronie Warty, podczas gdy miasto znajdowało się na przeciwległym brzegu.


Jest jeszcze inna hipoteza, głosząca, że kapitułę powołano przy drewnianym kościółku niewiadomego wezwa-
nia, stojącym w tym samym miejscu, gdzie w XIV w. zbudowano murowaną kolegiatę. Kościół wraz z całym miastem został zniszczony w 1331 r., podczas najazdu Krzyżaków. W 1349 r. arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria Skotnicki podjął się budowy kościoła murowanego, który otrzymał godność kolegiaty i został konsekrowany w 1365 r.
Czym jest kapituła? Oto często stawiane pytanie, gdy mowa o tym gremium. Najogólniej rzecz biorąc, kapitułę stanowi zgromadzenie kapłanów, najczęściej z tej samej diecezji, mających tytuł prałata lub kanonika, przy kościele – katedrze lub kolegiacie – w celu rozwijania i doskonalenia służby Bożej (dawniej wspólne odprawianie nabożeństw, odmawiania Godzin Kanonicznych – brewiarza i in.) oraz pomocy biskupowi diecezjalnemu w kierowaniu przez niego diecezją. Z funkcjonowaniem kapituły związane są zasadnicze elementy:
• miejsce: katedra (kapituła katedralna) lub kolegiata (kapituła kolegiacka),
• struktura: system urzędów i godności (prałaci, kanonicy gremialni i kanonicy honorowi), np. prepozyt Kapituły Uniejowskiej był z urzędu biskupem sufraganem gnieźnieńskim,
• majątek: dawniej znaczny (uposażenie prałatów i kanoników), dziś nieistniejący,
• pieczęć kapituły.
Uniejów należał do archidiecezji gnieźnieńskiej, na terenie której istniały także inne kapituły kolegiackie. Anna Jabłońska w swej rozprawie doktorskiej „Kapituła Uniejowska do początku wieku XVI” podaje, że do najstarszych kapituł kolegiackich archidiecezji gnieźnieńskiej należały: łęczycka (ok. r. 1140), kaliska (1155-65), uniejowska (ok. r. 1170), kuszelowska (koniec XII w.), św. Jerzego w Gnieźnie (koniec XII w.), rudzka (XII/XIII w.) przeniesiona do Wielunia w r. 1420, łowicka (1430 r.) oraz sieradzka (druga połowa XV w.). Jak widać, Kapituła Uniejowska zajmowała na tej chronologicznej liście zaszczytne trzecie miejsce. Jej świetność zgasiła nagle w 1819 r. kasacja narzucona przez zaborców. Dopiero w 1990 r. ordynariusz włocławski Henryk Muszyński dokonał reerekcji kapituły przywracając jej dawną ważność; lokując w ramach diecezji włocławskiej po Kapitule Katedralnej Włocławskiej, a przed Kapitułą Sieradzką, która została reerygowana kilka lat później.
W „Kronice Towarzystwa Przyjaciół Uniejowa” bp Muszyński napisał: „Wyrażam moją serdeczną radość z faktu, że w 700-letnią rocznicę potwierdzenia praw miejskich, po 171 latach jej zniesienia mogłem reerygować Kolegiacką Kapitułę Uniejowską. Życzę, by to wydarzenie przyczyniło się do ożywienia kultu Błogosławionego Bogumiła – Patrona Diecezji Włocławskiej, którego relikwie spoczywają właśnie w Uniejowie. Społecznemu Komitetowi Obchodów 700-lecia dziękuję serdecznie za żywe zaangażowanie i troskę o dobro kulturowe i religijne Uniejowa i na dalsze prace z serca błogosławię”.
Głównym zatem celem i zadaniem Kapituły Uniejowskiej jest szerzenie kultu św. Bogumiła. W miarę możliwości członkowie kapituły czynią to w swoim środowisku i parafiach, gdzie są duszpasterzami. Znaczącym gestem w kierunku kapituły była zmiana stroju kanonickiego dokonana w 2005 r. przez biskupa włocławskiego Wiesława Alojzego Meringa. Na prośbę obecnego prepozyta kapituły ks. prał. Stanisława Janika, mucety (potocznie zwane też pelerynami) koloru czarnego zostały zastąpione mucetami w kolorze fioletu biskupiego. Prałaci i kanonicy od początku istnienia kapituły mają prawo noszenia dystynktorium, tj. ozdobnego łańcucha z wizerunkiem obecnego patrona kapituły, św. Bogumiła, na awersie; na rewersie znajduje się herb miasta Uniejowa. Do obowiązków członków Kapituły Uniejowskiej należy m.in. uczestniczenie w odpuście ku czci św. Bogumiła, przypadającym w drugie święto Zesłania Ducha Świętego, oraz w uroczystej sesji kapituły, na którą jest zapraszany biskup celebrujący uroczystość odpustową.
Obecnie skład Kapituły Kolegiaty Uniejowskiej stanowią prałaci: prepozyt – ks. Stanisław Janik, archidiakon – ks. Jerzy Dylewski, dziekan – ks. Wojciech Krzywański i kustosz – ks. Stefan Spychalski oraz kanonicy gremialni: ks. Stanisław Łosiakowski, ks. Jan Sroka, ks. Zygmunt Skrobicki, ks. Stanisław Kasza, ks. Mirosław Miłek, ks. Ryszard Kolibski, ks. Józef Wronkiewicz i ks. Andrzej Kaczmarek.
Obok prałatów i kanoników gremialnych do kapituły należy dziewiętnastu kapłanów na zasadzie przynależności honorowej (wśród nich rodak uniejowski, ks. Lucjan Cerski), mających tytuł kanonika i używających strojów i dystynktoriów należnych kapitule. Należą do niej także kapłani z diecezji kaliskiej i gnieźnieńskiej (siedem osób), z parafii, które po reformie granic administracyjnych Kościoła w Polsce przeszły do tych diecezji.
Niech ta z konieczności skrótowa informacja przybliży czytelnikom „Ładu Bożego” strukturę i zadania kapituł istniejących w Kościele katolickim, w szczególności zaś zadania i pozycję Kapituły Kolegiaty Uniejowskiej.