Czy to możliwe, żeby aż 11 proc. mieszkańców archidiecezji poznańskiej odpytanych przez ankieterów nie potrafiło podać imienia Papieża, a ponad 60 proc. nazwiska arcybiskupa swojej diecezji!? Jakie cechy pochwalamy u znanych nam osobiście kapłanów, a które odbieramy jako rażące? Czy ufamy duchowieństwu i jak zmieniła nas śmierć Jana Pawła II? Na te i kilka innych pytań przynajmniej częściowo odpowiadają wyniki badań socjologicznych zawarte w opracowaniu Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego pt. "Postawy Społeczno-Religijne Archidiecezjan Poznańskich".
Wpływ przywódców religijnych - duszpasterzy na pełnienie misji Kościoła jest niewątpliwy, chociaż niepozbawiony problemów. Ich przygotowanie, formacja, zaangażowanie w pracę duszpasterską, nauczanie, postawa, dawane świadectwo na pewno kształtują religijność wiernych, a kapłanom dają odpowiednie uznanie, prestiż, zaufanie - stwierdzają we wstępie autorzy opracowania.
Komu ufamy?
W sondażu zapytano respondentów archidiecezji poznańskiej, jakie zaufanie mają do takich kościelnych osób i instytucji, jak: papież, prymas, biskup diecezji, Episkopat Polski, proboszcz parafii.
Na podstawie tych danych można stwierdzić, że największym zaufaniem respondentów cieszy się Ojciec Święty - łącznie ponad 82 proc; dalej ufamy najwięcej swojemu proboszczowi - łącznie ponad 51 proc. i biskupowi diecezji (arcybiskupowi metropolicie) - łącznie ponad 43 proc. Zaufanie do pasterzy jest zróżnicowane ze względu na wiek, płeć, wykształcenie i miejsce zamieszkania. Na przykładzie badań nad zaufaniem do Ojca Świętego Jana Pawła II można stwierdzić, że w archidiecezji poznańskiej papieżowi częściej ufają osoby w wieku 51-60 lat (87,8 proc.) niż w wieku 18-25 lat (71,3 proc.); kobiety (87,4 proc.) niż mężczyźni (77,8 proc.); osoby z wykształceniem podstawowym (89,8 proc.) niż wyższym (78,6 proc.); mieszkający na wsi i w małym mieście (87,8 proc.) niż w wielkim mieście (76,7 proc.).
Żart czy skandal?
Czy jednak wiemy, komu ufamy, skoro z drugiej strony 11,2 proc. respondentów twierdzi, że nie zna imienia Papieża, 13,4 proc. nie potrafi podać nazwiska Prymasa, a aż 60,6 proc. nazwiska biskupa diecezji? Prawie 43 proc. nie zna nazwiska swojego proboszcza. "Zastanawia fakt, że w roku wielkiego nagłośnienia medialnego imienia Papieża Jana Pawła II, aż 11,2 proc. respondentów oświadczyło, że nie zna imienia Papieża" - stwierdzają autorzy opracowania, zdziwieni tym zaskakującym, wręcz niewiarygodnym wynikiem. "Czy jest możliwe, aby ktoś, kto ma sprawny słuch, nie wiedział, że papieżem był Karol Wojtyła - Jan Paweł II" - pytają w opracowaniu jego autorzy i zaraz dodają: "Nasuwa się wniosek, że część respondentów nie odpowiadała na ankietę poważnie, lecz krotochwilnie, "na chybił trafił"".
Cenimy i ganimy
Dla wiernych jest niezwykle istotne, z jakimi kapłanami mają do czynienia. Badania dowodzą, że od duszpasterzy oczekujemy przede wszystkim jasnego świadectwa - odpowiedniego stopnia szlachetności, prawości, dobroci.
Poproszono respondentów o wymienienie cech, które najbardziej cenią u duszpasterzy, z którymi mają osobisty kontakt (patrz wykres nr 1).
Respondentów poproszono też, by wskazali cechy i zachowania księży, które im się nie podobają (patrz wykres nr 2).
Kryzys wiedzy historycznej?
Na koniec zapytano respondentów, czy potrafią wymienić nazwiska osób duchownych lub świeckich zasłużonych w historii archidiecezji poznańskiej w okresie ostatnich 150 lat? Aż 69,5 proc. nie potrafi wymienić żadnego nazwiska! Pozostałe 30,5 proc. ankietowanych wymieniło następujące postaci:
Abp Antoni Baraniak (7,9 proc.)
Kard. Stefan Wyszyński (2,2 proc.)
Abp Jerzy Stroba (2 proc.)
Abp Walenty Dymek (1,9 proc.)
Kard. August Hlond (1,6 proc.)
Abp Stanisław Gądecki (1,6 proc.)
Ks. Piotr Wawrzyniak (1,4 proc.)
Św. Urszula Ledóchowska (1 proc.)
Bp Zdzisław Fortuniak (1 proc.)
Bł. Edmund Bojanowski (0,7 proc.)
Abp Juliusz Paetz (0,8 proc.)
O. Jan Góra (0,3 proc.).
Choć autorzy opracowania piszą, że "ilość i jakość odpowiedzi nie świadczy o znajomości historii archidiecezji poznańskiej ani o zainteresowaniu życiem religijnym tej społeczności", to jednak nie sposób nie odnieść wrażenia, że wiedza taka jest nadal wśród wiernych archidiecezji nazbyt mała. Składa się na to zapewne wiele czynników, wśród których naczelne miejsce zajmują zaszłości z okresu komunistycznego, kiedy to wiedza z zakresu historii Kościoła była marginalizowana w świeckim nauczaniu, ale także dzisiejsze problemy w zakresie promocji bogatej przeszłości archidiecezji poznańskiej i jej wkładu w budowę kultury narodowej.
Blask Papieża
Na tym nie zawsze pokrzepiającym tle pomyślnie jawi się osoba Jana Pawła II i postawy wiernych archidiecezji, odnoszących swe życie do osoby śp. Ojca Świętego. Respondentów zapytano: Czy przeżycie choroby i śmierci Jana Pawła II sprawiło, że Pani/Pan będzie:
a) Bardziej życzliwy wobec innych ludzi?
b) Łatwiej będzie przebaczać?
c) Lepiej będzie odnosić się do ludzi starszych?
d) Zmieni swój stosunek do cierpienia i śmierci na podobieństwo Jana Pawła II?
e) Zapozna się z nauczaniem Jana Pawła II?
Na wszystkie te pytania pozytywnie odpowiedziało ponad 50 proc. ankietowanych - najwięcej (57 proc.) zamierza zapoznać się z papieskim nauczaniem. Należy pamiętać, że stwierdzenia ankietowanych mają charakter deklaratywny. Wspominamy egzaltowane obietnice części kibiców, którzy tuż po śmierci Papieża oświadczyli, że przez cześć dla osoby zmarłego nie zamierzają więcej atakować swoich stadionowych przeciwników. W tym dobrym postanowieniu udało im się wytrwać cały tydzień! Oby w przypadku setek tysięcy wiernych archidiecezji poznańskiej było lepiej!
Na podstawie pracy: "Postawy Społeczno-Religijne Archidiecezjan Poznańskich", Poznań 2005.