Czy oczyszczenie jest konieczne do duchowego rozwoju?
Podobnie jak nie można napełnić naczynia słodkim miodem, kiedy jest brudne i pełne piasku, tak też człowiek nie może napełnić się Bożą miłością i coraz bardziej uczestniczyć w Bożym życiu, kiedy jest zanieczyszczony wewnętrznie. Święty Jan od Krzyża tak oto tłumaczył konieczność oczyszczenia: "Oto promień słoneczny pada na szybę. Jeśli szkło jest pokryte warstwą brudu i zaprószone, promienie słońca nie będą mogły prześwietlić całkowicie i przeniknąć swoim światłem, lecz dokonałyby tego gdyby szkło było zupełnie czyste. I tym mniej je prześwietla, im mniej będzie oczyszczone z brudu; tym więcej zaś je rozświetla, im będzie czystsze. A zależy to nie od promieni, tylko od szkła".
Dlaczego oczyszczenie człowieka wymaga długiego czasu?
Tak naprawdę, człowiek prowadzi swoje życie duchowe, podlegając jednocześnie skłonnościom do złego. Nigdy nie może być pewny siebie, swojej doskonałości. Zresztą miłującym Boga wszystko sprzyja ku dobremu, stąd warto popatrzeć na skłonności do złego pozytywnie, jako na zaproszenie do konkretnego postępowania (do modlitwy za osobę, o której źle myślę czy też do większej tęsknoty za spotkaniem z Jezusem, gdy mnie atakują rozproszenia na modlitwie). Bóg chce naszej wewnętrznej czystości, gdyż pragnie, abyśmy byli zdolni w pełni przyjąć Jego miłość. Uwzględnia także nasze możliwości, dlatego też nie należy się denerwować na siebie, gdy przytrafiają się nam różne słabości, mimo iż usilnie staramy się z nich oczyścić.
Czym różni się oczyszczenie czynne od biernego?
Oczyszczenie czynne oznacza przede wszystkim aktywne działanie człowieka, który - podejmując Bożą łaskę - stara się poprzez różne praktyki duchowe i ascetyczne pracować nad sobą i walczyć ze złymi skłonnościami, np. z lenistwem. O oczyszczeniu biernym mówimy wówczas, kiedy człowiek zachowuje się raczej biernie, a oczyszcza go sam Bóg. Z biernym rodzajem oczyszczenia mamy do czynienia zasadniczo na drugim etapie życia duchowego; a ze strony człowieka potrzebna jest wtenczas przede wszystkim cierpliwość i szczerość względem duchowego kierownika.