Pytania o człowieka, o jego zdolność budowania relacji, głoszenie prawdy opartej na Ewangelii, która jest ponadkulturowa, to zagadnienia poruszone podczas V Międzynarodowej Konferencji Interdyscyplinarnej z cyklu „Jeden świat - wiele kultur”.
Dwudniowe spotkania, których temat brzmiał: „Społeczeństwo wobec wyzwań wielokulturowości w aspekcie prawnym, religijnym, ekonomicznym i edukacyjnym”, odbywały się w Bydgoszczy.
Życie w wolności sumienia
Organizatorem wydarzenia była Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa przy współudziale Fundacji Watykańskiej Joseph Ratzinger – Benedykt XVI, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego i Urzędu Miasta Bydgoszczy. – Mając świadomość zagrożeń, trzeba szukać porozumienia drogą dialogu, na bazie zrozumienia różnic między różnymi kulturami i narodami oraz poszukiwać optymalnych rozwiązań, aby tworzyć świat przyjazny człowiekowi, chroniąc jego niezbywalne, naturalne prawo do godnego życia w wolności sumienia i wyznawanych wartości, w tym religijnych – zauważyła rektor prof. Helena Czakowska.
Jak co roku, Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa gościła przedstawicieli świata nauki z kraju i zagranicy. – Zdajemy sobie sprawę z tego, że nie ma odwrotu przed wielokulturowością Europy czy Polski. Ona już dzisiaj jest. Warto przywołać Ojca Świętego, który dostrzega we wszystkich kulturach potrzebę nowej ewangelizacji. Kościół zawsze był otwarty i głosił Ewangelię, która jest ponadkulturowa – podkreślił dyrektor Centrum Studiów Ratzingera i profesor KPSW ks. dr Mariusz Kuciński.
Według ks. prałata Giuseppe Scottiego „obecne czasy wymagają osób zdolnych proponować wizję człowieka pięknego i prawdziwego”. Przewodniczący Fundacji Watykańskiej Joseph Ratzinger – Benedykt XVI zaprosił wszystkich zebranych do „uważnego rozumienia czasów, w których żyjemy”. Kapłan jest zdania, że w kontekście wielkich, epokowych zmian społeczeństwo, religia, ekonomia i edukacja „winny być na nowo zdolne do przekazywania słów prawdy”. Dlaczego duchowny zaproponował temat „Wy jesteście czyści. Wyzwanie miłości”? – Dlatego, że jest to wyzwanie stojące przed współczesnym człowiekiem. Obecne czasy wymagają osób zdolnych proponować wizję człowieka pięknego, prawdziwego, przekonanego. Wizję zdolną do tworzenia syntezy tylu pytań oraz wielu różnorodnych odpowiedzi oferowanych człowiekowi; tak jakby człowiek mógł znaleźć sens swego istnienia, wyobrażając sobie życie na sposób supermarketu, skąd nabywa wciąż nowe produkty – mówił.
Duszpasterska troska o każdego człowieka
Z kolei prof. Olga Nesterchuk uważa, że „istnieje problem budowania tożsamości kulturowej za pośrednictwem internetu, który jest jednym ze środków masowej informacji”. Przedstawicielka Rosyjskiego Państwowego Uniwersytetu Społecznego w Moskwie podjęła temat: „Kształtowanie rosyjsko-moskiewskiej tożsamości kulturowej jako kierunek współczesnej polityki młodzieżowej”. W stolicy Rosji – jak podkreśliła prelegentka – wyodrębniono aż czterdzieści kategorii młodzieży, w zależności od zasad moralnych, różnic dotyczących pochodzenia społecznego, aktywnej postawy życiowej. Wśród problemów dotyczących rekreacji, mających wpływ na kształtowanie rosyjsko-moskiewskiej tożsamości kulturowej młodzieży, wymieniła m.in.: niedobór bądź brak możliwości spędzenia wolnego czasu z przyczyn materialnych; przewlekłe zmęczenie wynikające z wielkości miasta; brak umiejętności zrelaksowania się; uzależnienie od internetu oraz brak zainteresowań.
Ks. prof. Piotr Mazurkiewicz podejmując temat dotyczący praw mniejszości kulturowych, zauważył, że na samym początku trzeba poczynić podkreślenie różnicy między pojęciem mniejszości kulturowej a imigrantami. Przedstawiciel Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie zwrócił uwagę na zasadę traktowania człowieka z szacunkiem, jakiego wymaga godność każdej osoby. Także na kształtowanie kultury gościnności, a więc traktowania z życzliwością i sympatią ludzi przybyłych z dalekiego kraju, „z którą to kulturą absolutnie nie do pogodzenia są wszelkie przejawy ksenofobii”. Duchowny zauważył, że ekonomia nie jest jednak jedynym źródłem napięć między rdzenną ludnością a imigrantami. – Innym źródłem napięć społecznych są różnice w sferze kultury. Zadaniem duszpasterzy jest więc troska o otwartość i gotowość do integracji także ze strony imigrantów. Jest to sfera szczególnie delikatna, ponieważ dotyka problemu tożsamości zarówno przybyszów, jak i rdzennej ludności – dodał.
Przestroga przed antywartościami
„Każde pytanie o współistnienie wielu kultur jest tak naprawdę pytaniem o człowieka, o jego zdolność i wychowanie do budowania relacji” – powiedział abp Wojciech Polak. Prymas Polski podejmując temat „Wielokulturowość wyzwaniem dla współczesnej Europy”, podkreślił, że nie jest ono tylko czysto teoretycznym zagadnieniem. Dodał, że podjęcie rozważań nad nim wymaga nie tyle spekulatywnej refleksji, ile raczej odważnej konfrontacji z rzeczywistością. Przypomniał także pytanie, które przed siedemnastu laty postawił św. Jan Paweł II podczas homilii wypowiedzianej na Wzgórzu Lecha w Gnieźnie. Ojciec Święty nawiązując wówczas do epokowego wydarzenia, jakim był upadek muru berlińskiego, mówił: „Czyż nie można powiedzieć, że po upadku jednego muru, tego widzialnego, jeszcze bardziej odsłonił się inny mur, niewidzialny, który nadal dzieli nasz kontynent – mur, który przebiega przez ludzkie serca? Jest on zbudowany z lęku i agresji, z braku zrozumienia dla ludzi o innym pochodzeniu i innym kolorze skóry, przekonaniach religijnych, jest on zbudowany z egoizmu politycznego i gospodarczego oraz z osłabienia wrażliwości na wartość życia ludzkiego i godność każdego człowieka” – cytował Ojca Świętego abp Polak. Według prymasa warto pamiętać, że „papieskie rozważanie nie ograniczyło się wówczas wyłącznie do zarysowania swoistej panoramy bolączek lub nawet dramatu Europy i do wskazania na to, gdzie należy szukać ich przyczyn”. – Głębokie odczytanie znaków czasu pozwoliło bowiem papieżowi na wydobycie i podkreślenie ciągle trwającego procesu budowania europejskiego domu, a jednocześnie na przedstawienie perspektywy drogi czy wręcz pielgrzymki, jaką nadal mają do pokonania Europejczycy. Ojciec Święty przypominał: „Nie będzie jedności Europy, dopóki nie będzie ona wspólnotą ducha” – dodał.
Sumienie, pojednanie i dialog
Profesor Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy Alicja Grześkowiak powiedziała, że „czasy współczesne to czasy szczególnego rodzaju zmagania się człowieka z jego sumieniem”. Podczas drugiego dnia konferencji wygłosiła ona wykład pt. Sprzeciw sumienia na tle wybranych zawodów. – Prawo do sprzeciwu sumienia wynika bezpośrednio z nienaruszalnej godności człowieka i przyrodzonej wolności religii i sumienia. Opiera się na zasadzie o fundamentalnym znaczeniu – suwerenności ducha człowieka i niezbywalnego prawa do tego, by żyć w prawdzie wskazywanej sumieniem. Prawa do tego, by rządzić się jedynie mocą tego, co według osądu sumienia słuszne. Nikt nie może być zmuszony do działania wbrew swojemu sumieniu – dodała prelegentka.
Prof. Zbigniew Witkowski prezentując temat Idea dialogu jako sposobu współpracy i rozwiązywania konfliktów we współczesnym świecie w myśli św. Jana Pawła II, przypomniał, że Europa i świat „były wcześniej widownią niebywałych tragedii i wojen, krwi, łez i strasznych okrucieństw, nienawiści i przemocy oraz wielkich i tragicznych kryzysów, które mają zresztą swój tragiczny ciąg i w bieżącym stuleciu”. – Jan Paweł II widząc to wszystko, sięgał po środki perswazji misyjnej i po ponadczasowe kanony prawa moralnego, dla umacniania ludzi i ich godności. Dla wyzwalania ich działań na rzecz przywracania wolności i sprawiedliwości – powiedział. Autor dostrzegł, że pojednanie i dialog stały się absolutnymi priorytetami pontyfikatu papieża Polaka.
Obrady odbywały się w pięciu obszarach tematycznych – religijnym, prawnym, administracyjnym, ekonomicznym i edukacyjnym. Patronat honorowy nad wydarzeniem objął m.in. biskup ordynariusz Jan Tyrawa, a medialny – „Przewodnik Katolicki”.