Czy i kiedy pracodawca może zatrudnić pracownika w godzinach nadliczbowych?
– Kontrole Państwowej Inspekcji Pracy dowodzą, że najczęstszym wykroczeniem pracodawców jest zatrudnianie pracowników w godzinach nadliczbowych.
Pracodawcy często i chętnie przedłużają pracownikom czas pracy i nie widzą potrzeby uzasadniania pracy po godzinach. Jednak kodeks pracy dopuszcza pracę w godzinach nadliczbowych tylko w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, albo dla ochrony mienia lub środowiska, albo usunięcia awarii oraz w przypadku szczególnych potrzeb pracodawcy.
Jakie wynagrodzenie przysługuje za pracę w tych godzinach?
– Oprócz normalnego wynagrodzenia przysługuje dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w nocy, niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy oraz w udzielonym pracownikowi dniu wolnym od pracy, 50 proc. wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu. Dodatek ten przysługuje także za każdą godzinę pracy przekraczającą przeciętną tygodniową normę czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Pracodawca ma obowiązek wypłacić dodatek, nawet gdy uzna, że praca pracownika była niewydajna. Jednak dodatek nie przysługuje wówczas, gdy pracodawca udzielił pracownikowi czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych.
Czy pracodawca powinien prowadzić ewidencję tych godzin?
– Każdy pracodawca zobowiązany jest prowadzić ewidencję czasu pracy z uwzględnieniem pracy w godzinach nadliczbowych. Ponadto liczba przepracowanych godzin nadliczbowych nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym.
Jakich pracowników nie dotyczą przepisy o godzinach nadliczbowych?
– Nie dotyczą one pracowników, których czas pracy został określony wymiarem ich zadań. Do tej grupy pracowników nie stosuje się przepisów o godzinach nadliczbowych, gdyż ich czas pracy określony jest w sposób pośredni i mało precyzyjny. Jednak pracodawcy nie mogą wyznaczać pracownikowi takiej liczby zadań, których realizacja nie byłaby możliwa w ciągu 8 godzin pracy. Ponadto pracownicy zajmujący kierownicze stanowiska nie mają prawa do dodatkowego wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, z tym że pracodawca nie może stale obarczać te osoby pracą w podwójnym wymiarze.
Pracownik ma więc prawo do domagania się dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych, a pracodawca ma obowiązek wypłaty tego dodatku. Wszelkie spory dotyczące tego zagadnienia rozstrzyga sąd pracy.