Pomimo że marksizm wydaje się w naszej rzeczywistości sprawą historii (niedawnej), to jednak faktycznie odgrywa on, jak można zauważyć, znaczącą rolę właśnie w sferze społecznej i gospodarczej. Ponadto skutki tego nurtu myślowego pozostają trwałe w pokoleniu, które współistniało w ramach homo sovieticus. Stąd warto zwrócić uwagę na ten nurt filozofii i etyki społecznej.
Filozofia społeczna w marksizmie osadzona jest w całości doktryny filozoficznej. Jej podstawowym założeniem jest to, że świat jest jeden. Stąd też życie społeczne stanowi integralną część owego świata – obiektywnie danej rzeczywistości i podlega prawom, które kierują tą rzeczywistością. Ten pogląd sugeruje konsekwentnie możliwość zbudowania teorii uniwersalnej, która posługuje się zasadami zdolnymi ujmować wszystkie istniejące w świecie zjawiska i rzeczy. Taką teorią jest wedle marksistów materializm dialektyczny.
Jednak prosta konstatacja – obserwacja życia społecznego pokazuje, że życie społeczne różni się jednak jakościowo od reszty świata. Właśnie dlatego potrzebna jest filozofia ujmująca ową specyfikę. Taką rolę spełnia materializm historyczny, który jest w ścisłym sensie marksistowską filozofią społeczną.
Tożsamość i odrębność jednego jedynego świata danego obiektywnie i świata życia społecznego wyznaczają zależności materializmu dialektycznego i historycznego. Zdaniem jednego z klasyków marksizmu, materializm historyczny jest po prostu zastosowaniem materializmu dialektycznego do badania zjawisk życia społecznego.