Słowniczek pojęć etycznych: Analiza świata wartości (2)
ks. prof. dr hab. Paweł Bortkiewicz TCHR
Wartości, jak to było zaznaczone, można ujmować od strony rzeczy, której przysługują jakiejś wartości, po wtóre od strony człowieka, który przeżywa dane wartości, doświadcza, myśli według wartości.
To drugie ujęcie, które można określić jako podmiotowe, wskazuje, że człowiek jest w nieustannym ruchu, że jest zagrożony rozpaczą, kocha lub nie potrafi...
Wartości, jak to było zaznaczone, można ujmować od strony rzeczy, której „przysługują” jakiejś wartości, po wtóre – od strony człowieka, który przeżywa dane wartości, doświadcza, myśli według wartości.
To drugie ujęcie, które można określić jako podmiotowe, wskazuje, że człowiek jest w nieustannym ruchu, że jest zagrożony rozpaczą, kocha lub nie potrafi kochać, doznaje radości i zgryzoty. Wszystko to nakazuje konieczność preferowania czegoś, przedkładania czegoś nad coś. Teoretycznie jest tutaj możliwy układ bez preferencji; można porządkować według współrzędnej czasowej (to najpierw, a to potem), traktując wszystko na jednym poziomie. Konsekwentnie prowadzi to do „człowieka jednowymiarowego”, który wie, co do czego służy, stosownie do tej wiedzy porządkuje czyny, gesty, pragnienia. W takim wymiarze człowieczeństwa jest jednak coś niegodnego dla człowieka, jest w tym policzek wymierzony godności ludzkiej. Tak więc preferencyjny sposób naszego myślenia okazuje się być gwarancją autentyzmu i godności ludzkiej. „Całe życie moralne człowieka upływa na przeżywaniu wartości, z nich czerpie ono swój – jeśli tak rzec można – koloryt. Wartości te występują zawsze w pewnej hierarchii, jedne z nich są wyższe, drugie niższe. Wyższe człowiek bardziej ceni – wyraża się w tym przekonanie, że one bardziej go przybliżają ku obiektywnemu dobru, że więcej tego dobra mają w sobie. Człowiek zdaje sobie równocześnie sprawę z tego, że wartości, które więcej mu obiektywnie dają, więcej go też muszą kosztować. (...) W taki to sposób – nawet bez żadnych metafizycznych rozważań na temat ducha i materii – w każdym normalnym człowieku formuje się przekonanie o prymacie wartości duchowych”( K. Wojtyła, Elementarz etyczny, Wartości).