Duchowość ta jest owocem osobistych doświadczeń św. Ignacego Loyoli, kanonizowanego w 1622 r. założyciela Towarzystwa Jezusowego. W ciągu blisko pięciu wieków od swojego powstania wydała ona całe zastępy świętych i błogosławionych.
Od rycerza do zakonnika
Samo Towarzystwo Jezusowe, dla którego członków, zwanych jezuitami, Jezus Chrystus ma być jedynym prawdziwym wodzem i przełożonym, zatwierdził w 1540 r. papież Paweł III. Zanim jednak do tego doszło, Ignacy musiał przebyć długą duchową drogę. Jako potomek rodziny szlacheckiej z kraju Basków w Hiszpanii, przygotowywał się do tego, by zostać rycerzem. Poważnie ranny w wojnie z Francuzami w 1521 r. długo chorował, będąc nawet bliskim śmierci. Podczas swojej rekonwalescencji, z braku innych książek, sięgał po Ewangelię i historie o świętych. Doprowadziło go to decyzji, by całkowicie oddać swoje życie Jezusowi. Zamienił więc szaty rycerza na strój żebraka i zamieszkał w Manresie, gdzie posługiwał chorym w szpitalu i oddawał się modlitwie. Czynione wówczas notatki z jego medytacji i przeżyć mistycznych stały się w przyszłości zrębem dla stworzonych przez niego Ćwiczeń duchowych. Wkrótce podjął studia filozoficzne i teologiczne w Alkali, Salamance i Paryżu, gdzie 15 sierpnia 1534 r. z towarzyszami, m.in. Franciszkiem Ksawerym – późniejszym świętym, misjonarzem Indii i Japonii – złożył śluby czystości i ubóstwa. W 1537 r. przyjęli oni w Wenecji święcenia kapłańskie i rozpoczęli pracę apostolską, oddając się do dyspozycji papieżowi. Ignacy bowiem pragnął, by nowy zakon, który utworzyli, nosił Imię Jezusa i służył Stolicy Świętej. Kiedy umierał w 1556 r., Towarzystwo Jezusowe liczyło blisko tysiąc członków podejmujących pracę edukacyjną i misyjną we wszystkich zakątkach świata.
Gotowi do misji
Jezuicki charyzmat najlepiej oddaje czwarty składany przez zakonników ślub posłuszeństwa Ojcu Świętemu do misji zleconych. Oznacza to gotowość podejmowania misji ewangelizacyjnej w jakimkolwiek zakątku świata. Jest to odejście od stałości miejsca, która charakteryzuje dotychczasowe zakony w Kościele, i gotowość do szybkiego, bez ociągania się, przemieszczania dla pełnienia zleconej misji apostolskiej. Stąd u jezuitów położony jest akcent na ślub posłuszeństwa, czyli dyspozycyjności w pełnieniu misji w Kościele. Narzędziem mającym przygotować do tego zakonników są Ćwiczenia duchowe według metody św. Ignacego Loyoli, które mają tak uporządkować wewnętrznie człowieka, aby był gotów pełnić w swoim życiu wolę Boga.
Towarzystwo Jezusowe, które obecnie działa w ponad stu krajach świata i liczy około 19 tys. członków, dało Kościołowi papieża (Franciszka), 41 kardynałów, 5 patriarchów, 86 arcybiskupów, 266 biskupów oraz 50 świętych i 180 błogosławionych – wśród nich trzech świętych Polaków: Andrzeja Bobolę, Melchiora Grodzieckiego i Stanisława Kostkę. Pośród dzieł apostolskich podejmowanych przez nie jest udzielanie Ćwiczeń Duchowych, nauczanie katechizmu, prowadzenie szkół i uniwersytetów, posługa w szpitalach i więzieniach. W naszych czasach uznano również jako misję zakonu pracę w parafiach. Na początku istnienia Towarzystwa jego założyciel nie przewidywał posługi parafialnej, ponieważ wiązało się to z posiadaniem beneficjum kościelnego. Św. Ignacy chciał natomiast, aby jezuici byli całkowicie wolni w pełnieniu misji, nieobciążeni dobrami materialnymi, nawet kościelnymi.
Poznańskie początki
Jezuici, których do Polski sprowadził w 1564 r. biskup warmiński, późniejszy kardynał, Stanisław Hozjusz, mają w Poznaniu, można powiedzieć, dwie swoje historie. Pierwsza z nich rozpoczęła się w grudniu 1570 r., kiedy to bp Adam Konarski zezwolił zakonnikom na budowę kolegium, czyli szkoły dla młodzieży. W 1572 r. przybyła tu pierwsza grupa jezuitów z o. Jakubem Wujkiem, który to m.in. właśnie w Poznaniu pracował nad przekładem łacińskiego tekstu Biblii na język polski. W stolicy Wielkopolski jezuici wznieśli w latach 1651–1701 kościół pw. św. Stanisława Biskupa. Świątynia ta, nazywana perłą polskiego baroku, od 1780 r. pełni też funkcję poznańskiej fary. Przy niej, w latach 1701–1733 powstał też okazały gmach kolegium, największa tego typu placówka dydaktyczna jezuitów w Polsce, w którym obecnie ma swoją siedzibę Urząd Miasta Poznania. Mieściło się w niej także seminarium, obserwatorium astronomiczne, drukarnia czy teatr, a nawet planowano otworzenie Akademii Poznańskiej – trzeciej po Krakowie i Wilnie akademii na terenach Rzeczypospolitej. Trzeba przy tym podkreślić, że przez lata to właśnie jezuici byli wyłącznymi nauczycielami i wychowawcami polskiej młodzieży magnackiej i szlacheckiej. Jednak pierwszym zadaniem jezuitów po przybyciu do Poznania nie była edukacja. W mieście wybuchła bowiem zaraza i w pierwszej kolejności należało zająć się opieką nad chorymi. Jezuici utworzyli więc najpierw szpital św. Łazarza, czym zaskarbili sobie przyjaźń i szacunek poznaniaków. W 1773 r., kiedy to pod naciskiem politycznym dworów burbońskich nastąpiła kasata zgromadzenia, posiadał on na terenie Polski 137 placówek z ponad 2 tys. zakonników, będąc tym samym najliczniejszą rodziną zakonną w kraju. Wówczas też, po utworzeniu Komisji Edukacji Narodowej, prowadzone przez jezuitów liczne szkoły wykorzystano do budowy w Rzeczypospolitej nowoczesnego systemu oświaty.
Powrót do Poznania
Druga historia poznańskich jezuitów ma swój początek w 1921 r. Wówczas to, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, członkowie Zakonu Towarzystwa Jezusowego, przywróconego do istnienia w Kościele w 1814 r. przez papieża Piusa VII, wrócili do Poznania. Kard. Edmund Dalbor przekazał im kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa i Matki Bożej Pocieszenia przy ul. Szewskiej. To jedna z najstarszych gotyckich świątyń lewobrzeżnego Poznania, ufundowana przez księcia Przemysła I w 1244 r. dla zgromadzenia dominikanów, których wypędzili stamtąd Prusacy w okresie zaborów. W 1968 r. w usytuowanej przy kościele kaplicy-sanktuarium został koronowany cudowny wizerunek Matki Bożej Różańcowej.
Obecnie, obok posługi duszpasterskiej, głównym dziełem apostolskim zakonu w mieście pozostaje „Galeria u Jezuitów”, w której odbywają się wystawy, koncerty, konferencje. W tę działalność na styku wiary i kultury wpisuje się również działająca przy klasztorze jezuitów Wspólnota Życia Chrześcijańskiego (www.wzch.poznan.pl), organizująca m.in. sesje rekolekcyjne i warsztaty. To stowarzyszenie katolickie inspirowane duchowością św. Ignacego Loyoli, którego celem jest apostolstwo podejmowane w każdym wymiarze życia, od apostolstwa w Kościele po zaangażowanie w życiu społecznym, edukacyjnym, kulturalnym, gospodarczym czy politycznym. Do realizacji tych zadań Prowincja Wielkopolsko-Mazowiecka Towarzystwa Jezusowego powołała też Fundację Jezuickiego Ośrodka Kultury i Rozwoju „Vinea” (www.vinea.org.pl).
Towarzystwo Jezusowe (SJ)
Zgromadzenie z sieci: www.jezuici.pl
Dom w Poznaniu
przy kościele pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa
ul. Szewska 18
61–760 Poznań
tel. 61 852 50 76
e-mail: poznan@jezuici.pl
www.poznan.jezuici.pl