Ziemniaki myjemy i gotujemy – bez obierania, czyli „w mundurkach” – ok. 20 minut w osolonym wrzątku. Twaróg rozdrabniamy w misce za pomocą widelca, wlewamy śmietanę i mieszamy. Cebulę kroimy w drobną kostkę, szczypiorek siekamy, rzodkiewki tniemy w plasterki, a pomidorki koktajlowe kroimy na połówki. Cebulkę wrzucamy do twarogu, doprawiamy solą oraz pieprzem i mieszamy. Gzik wykładamy na talerze, obsypujemy szczypiorkiem, a obok układamy kostki masła. Dekorujemy listkami sałaty, na których układamy rzodkiewkę i pomidorki. Ziemniaki odcedzamy i podajemy gorące.
Innym sposobem jest przekrojenie ugotowanych ziemniaków wzdłuż na pół, skropienie ich oliwą, oprószenie solą i zapieczenie na blaszce w piekarniku nagrzanym do temperatury 200 stopni C.
Polewkę, zwaną także zalewajką, przyrządzamy z maślanki, którą zagotowujemy, a następnie wlewamy do niej stopniowo kwaśne mleko rozmieszane z 3 łyżkami mąki. Doprawiamy do smaku solą. Możemy zaciągnąć jajkiem rozmieszanym z kilkoma łyżkami wody, ale nie jest to konieczne. Jeśli polewka ma być samodzielnym daniem, podajemy ją z ziemniakami „w mundurkach”, kaszą gryczaną albo ryżem.
Innymi dodatkami do gzika mogą być drobno pokrojony ogórek lub czerwona papryka, a kto nie lubi polewki, może ją zastąpić maślanką, jogurtem albo kefirem.
Co nieco na Wielki Piątek
Co jeść w tym szczególnym dniu, naznaczonym głęboką żałobą i ścisłym postem, jakościowym oraz ilościowym, nazywanym „jejunium”? Niektórzy całkowicie rezygnują z jedzenia i przyjmują tylko płyny, np. gorzką herbatę. Inni poszczą o chlebie i wodzie albo przez cały dzień jedzą tylko np. cebulę przesmażoną na oliwie. Wielu natomiast zjada maleńkie co nieco rano i wieczorem, a ów jedyny posiłek do syta stanowi dla nich obiad. Jest on zazwyczaj niedrogi, skromny, prosty do przyrządzenia, jednodaniowy i mało wyszukany. Oprócz „pyrów z gzikiem” – jak swojsko w gwarze poznańskiej nazywa się ziemniaki w łupinach z twarogiem – są to najczęściej: śledzie albo inne ryby, zupa śledziowa „śledziówka”, ziemniaki z jajkiem sadzonym i warzywami, polewka z ziemniakami, kasza z kwaśnym mlekiem, makaron lub ryż z warzywami, ziemniaki z mizerią i jajkiem sadzonym, placki ziemniaczane, jabłka w cieście czy postny żur z ziemniakami.
Aby post miał sens
Przeżywając Wielki Post w duchu nawrócenia i przemiany dotychczasowego stylu życia, zyskujemy świadomość, że wszelki nadmiar i przesyt – także w jedzeniu i piciu – może prowadzić do grzechu. Oto porady i przestrogi świętych dotyczące praktykowania postów:
· Post nie zaowocuje, jeżeli nie będzie użyźniony miłosierdziem. Posucha miłosierdzia powoduje uschnięcie postu. Czym dla ziemi jest deszcz, tym miłosierdzie dla postu. – św. Piotr Chryzolog
· ...nie bierz nic do ust prócz chleba i wody, a z ilości potraw, które zjeść miałeś, oblicz wysokość wydatku, jaki owego dnia byś poniósł, i tyle daj wdowie albo sierocie, albo ubogiemu, i tak się uniżaj, aby z twego uniżenia korzystał biedny, nasycił duszę swoją i modlił się za ciebie do Pana. – Hermas
· Dla siebie ten pości, kto tego, czego brzuchowi na pewien czas odmawia, nie daje biednym, lecz zachowuje, aby to później ofiarować swemu brzuchowi. – św. Grzegorz Wielki
· Odsuwać jedno mięso, by sięgnąć po drugie, dzióbać i skrobać każdy kawałek, przymawiać każdej potrawie, że niesmacznie przyrządzona lub nie dość czysto podana, grymasić wobec każdego kawałka, to wszystko dowodzi natury rozpieszczonej, czułej na półmiski i talerze. – św. Franciszek Salezy
· Kiedy król chce zdobyć nieprzyjacielskie miasto, przede wszystkim odcina mu się wodę i dostawy żywności, a wtedy nieprzyjaciele poddają mu się, bo giną z głodu. Tak jest z namiętnościami ciała: jeżeli człowiek żyje w poście i głodzie, słabną nieprzyjaciele jego duszy. – abba Jan Karzeł
· Post jest zdrowotny, kiedy łączy się z powstrzymaniem od nałogów, z modlitwą i jałmużną. – św. Albert Wielki
· Posty długie i nieumiarkowane bardzo mi się nie podobają, zwłaszcza u niedorosłych. Wiem z doświadczenia, że osiołek znużony usiłuje zboczyć z drogi. – św. Hieronim
· W żadnym wypadku to nie jedzenie samo w sobie jest rzeczą szkodliwą. Szkodliwe staje się wtedy, gdy kierujemy się nie głodem, lecz kiedy jedzenie staje się nałogiem, kiedy jemy i pijemy z przesadą i kiedy tak napychamy brzuch, że wydaje się, że pęknie z obżarstwa. – św. Jan Chryzostom
· Człowiek powinien preferować prosty sposób życia i spożywać proste, naturalne potrawy, gdyż sposób odżywiania powinien być wyważony, unikać powinno się przesady, czyli obżarstwa i ciągłego dogadzania sobie przy stole, wszyscy powinni zadowolić się potrawami ze zwyczajnych warzyw i owoców, gdyż są one prawdziwym darem natury i tym rodzajem pożywienia, które z woli Bożej spożywali pierwsi rodzice. – św. Ambroży