W 1836 r. Kongregacja Obrzędów określiła warunki, jakie musi spełniać kościół, by uzyskać honorowy tytuł bazyliki mniejszej. Jest on nadawany albo przez papieża albo w drodze prawa zwyczajowego; przysługuje kościołom odznaczającym się wartością zabytkową albo użytecznością liturgiczną lub duszpasterską.
W Polsce jako pierwsza godność bazyliki mniejszej uzyskała archikatedra wawelska (XVIII w.). Jako pierwsza spośród polskich katedr ów zaszczytny tytuł otrzymała sto lat temu katedra Wniebowzięcia NMP we Włocławku. Nadał go 22 lutego 1907 r. Ojciec Święty Pius X, przychylając się do prośby złożonej 20 grudnia 1905 r. przez przebywającego w Rzymie z wizytą ad limina apostolorum biskupa kujawsko-kaliskiego Stanisława Zdzitowieckiego. W archiwum diecezjalnym nie zachował się oryginał dokumentu. Jest jednak jego kopia, o którą Kuria Diecezjalna we Włocławku wystąpiła do Stolicy Apostolskiej. Kopia ta została przesłana 5 listopada 1935 r. Zachowało się tłumaczenie oryginału dokumentu na język polski dokonane przez ks. Antoniego Borowskiego, potwierdzone przez bp. Zdzitowieckiego. Poznajmy treść dokumentu:
Pius, Papież X. Ku wiecznej rzeczy pamiątce.
Wstępując w ślady Rzymskich Biskupów, Poprzedników Naszych, staramy się usilnie o przyozdabianie w przezaszczytne tytuły świątyń Bożych, sławnych zarówno z okazałości rozmiarów i wspaniałości, jak i z pobożnego przywiązania się do nich ludu chrześcijańskiego. A właśnie naczelną świątynią, która w biskupim grodzie włocławskim staraniem i kosztem świątobliwych zwierzchników diecezjalnych, ku czci Bogarodzicy Dziewicy Wniebowziętej w XIV w. zbudowana została, celująca nie tylko wybitną okazałością, lecz nadto dziełami sztuki wykonanymi w stylu gotyckim, zaliczyć należy do znakomitych świątyń istniejących w Polsce. W niej znamienite relikwie świętych męczenników, w srebrnych skrzynkach zawarte z największą czcią religijną się przechowywują; w niej kapituła wraz z obsługującym klerem korzysta z bogatych sprzętów ołtarzowych oraz drogocennych, złotem haftowanych paramentów, a nadto, za indultem Stolicy Apostolskiej, z oznak chórowych i innych przywilejów; wreszcie w uroczyste święta wierni mogą tamże zyskiwać odpusty zupełne, udzielone przez Naszych Poprzedników.
Kiedy przeto, tem powodowany, czcigodny brat Stanisław Kazimierz, biskup włocławski, wraz ze swą kapitułą pokornie zaniósł do Nas usilną prośbę, abyśmy jego kościół, z tylu względów sławny, raczyli wynieść na stopień Bazyliki Mniejszej, przychylenie się Nasze do tej prośby chętnie uznaliśmy za wskazane.
Dlatego to, wyłącznie ze względu na ten przywilej, zwalniając i uważając za rozgrzeszonych od jakiejkolwiek klątwy i interdyktu oraz innych wyroków, cenzur i kar, jeśli takowe przypuszczalnie zaciągnęli, wszystkich i każdego z osobna, którym to pismo Nasze służy, powagą Naszą Apostolską przyozdabiamy na zawsze Włocławski Kościół Katedralny, Bogarodzicy Dziewicy Wniebowziętej poświęcony, w tytuł i godność Bazyliki Mniejszej, z dołączeniem wszelkich oznak zaszczytnych i przywilejów, które z prawa przysługują Bazylikom Mniejszym w Wiecznym Mieście.
Stanowimy też, że pomimo jakichkolwiek przyszłych zarządzeń, obecne Pismo zawsze jest i ma być niezmiennem, ważnem i skutecznem, że osiąga ono w całości wszystkie swe skutki oraz we wszystkiem najzupełniej służy tym, do których się odnosi i w jakikolwiek sposób z czasem odnosić się może, że w kwestiach wyżej przytoczonych wszelki sędzia z urzędu czy z upoważnienia winien w ten właśnie sposób sądzić i określać, że przeto jest nieważnem i bez znaczenia go świadomie lub bezwiednie zdarzyło się komukolwiek niezależnie od jakiegobądź autorytetu, inaczej co do tego się wypowiedzieć.
Dom w Rzymie, u św. Piotra, pod pieczęcią Rybaka, dn. 22 lutego 1907, pontyfikatu Naszego czwartego.
L.S Alois card. Macchi
Włocławska bazylika katedralna należy do najpiękniejszych w Polsce. Jest to zasługą całej diecezji, a zwłaszcza jej pasterzy. Remonty przeprowadzono w XVIII, XIX i XX wieku. Obecnie prowadzone prace remontowe przymnażają blasku świątyni i wskazują, że jest sercem diecezji. W bazylice odbywają się najważniejsze wydarzenia w życiu Kościoła włocławskiego; w niedzielę 21 października 2007 r. będzie ona miejscem głównej uroczystości jubileuszowej z udziałem nuncjusza apostolskiego i biskupów metropolii gnieźnieńskiej. Jednak bazylika jest przede wszystkim miejscem kultu Bożego i świadkiem historii, o czym zdają się mówić: obraz Wniebowzięcia Matki Bożej z 1475 r. i górujący w prezbiterium, umieszczony za mensą ołtarzową XVII-wieczny Krzyż Tumski.