Lęk egzaminacyjny pojawiający się przed lub w czasie testu, sprawdzianu, egzaminu to częste doświadczenie uczniów. Choć niewielki poziom niepokoju jest nawet wskazany, gdyż motywuje do nauki i skupienia, jednak w zbyt wysokim nasileniu powoduje, że dziecko radzi sobie poniżej swoich możliwości. Wiele dzieci odczuwa niepokój w podobny sposób jak Wojtek. Inne dostają migreny, przypływów zimna lub gorąca i duszności. W trakcie testu mogą wpaść w panikę i mieć poczucie kompletnej pustki w głowie lub problemy ze skupieniem uwagi.
Jak rodzice mogą pomóc?
Podstawą jest systematyczna nauka. Możesz pomóc, tworząc odpowiednie, spokojne miejsce do nauki, a także ustalając stałą porę odrabiania zadań domowych.
Przed szczególnie ważnymi egzaminami możecie ustalić pewne odstępstwa od domowych zasad – np. zwolnić dziecko z części obowiązków. Pamiętam, że moi rodzice zwalniali mnie w takich wypadkach ze zmywania naczyń. Było to bardzo miłe, a chociaż i tak zmywałam, żeby się odstresować, miałam świadomość, że nie muszę tego robić.
Dzieci często mają tendencję do zamartwiania się i pogłębiają jeszcze swój nastrój, powtarzając sobie różne negatywne myśli, np. „na pewno mi się nie uda, zawsze dostaję jedynkę”. Naucz dziecko podawania w wątpliwość takich myśli. Niech sobie zada pytania: „Czy naprawdę zawsze dostaję jedynkę? Jakie stopnie dostaję, kiedy umiem zadany materiał?”. A gdy dopada je pesymizm, naucz je zastępować „dołujące” myśli bardziej realistycznymi, np. „Kiedy umiem, otrzymuję pozytywną ocenę”.
Naucz dziecko kilku prostych ćwiczeń relaksacyjnych. Najprostsze to spokojne głębokie oddychanie. Niektórym dzieciom pomaga też modlitwa – np. powierzenie się opiece Anioła Stróża.
W przeddzień testu przygotujcie wszystkie rzeczy do szkoły (łącznie z ubraniem), tak by dziecko nie budziło się w nocy zdenerwowane np. czy na pewno ma sprawny długopis. Jeżeli jednak obudzi się w nocy, poproś, by spisało to, co je martwi i co z tym może zrobić. Wielu osobom to pomaga.
Czego unikać, by nie pogłębiać niepokoju dziecka?
Nie przesadzaj z optymizmem. Ciągłe powtarzanie: „Na pewno dasz sobie radę, jesteś super” wywołuje u dziecka poczucie, że rodzic tak naprawdę go nie rozumie, a na siłę pociesza.
Zamiast udzielać szczegółowych instrukcji w rozmowie z dzieckiem zachęć je do samodzielnego stworzenia realistycznego planu przygotowania się do testu/egzaminu. Gdy odniesie sukces, wzrośnie jego poczucie własnej wartości i kontroli, co zredukuje niepokój.
Nie okazuj zniecierpliwienia, mówiąc np. „Nie histeryzuj, tylko po prostu zdaj ten test”.
Jeżeli to będzie potrzebne, wytłumacz dziecku, dlaczego w planie powinno uwzględnić czas na odpoczynek. Dzieci skłonne do niepokoju mają tendencję do planowania wielu godzin nieustannej nauki, przez co o wiele mniej zapamiętują, a bardziej się męczą.
Nie pozwalaj dziecku uniknąć problemu, mówiąc np. „No dobrze, skoro nic nie umiesz, zostań w domu”.
Nie karz za złe oceny i nie okazuj niezadowolenia. Jeżeli dziecko uczyło się, lecz pod wpływem lęku oblało egzamin, a ty jeszcze je za to ukarzesz, nakręcisz spiralę niepokoju i na następnym teście pójdzie mu jeszcze gorzej.
Pamiętaj, egzamin zawsze można poprawić. Czasem dzieciom udziela się panika rodziców, nie rób tego swojemu dziecku!
Kiedy do psychologa?
Jeżeli dziecko z powodu napadów lęku i niepokoju ma złe oceny semestralne z kilku przedmiotów.
Jeżeli pojawiają się objawy fobii szkolnej – czyli regularnie pojawiające się rano dolegliwości somatyczne, np. mdłości, bóle, biegunka, gorączka, kołatanie serca, duszności itp., zanikające stopniowo w ciągu dnia.
Bogna Białecka - psycholog