Przedwojenny Poznań był stolicą polskiego katolicyzmu. Tutaj bowiem biło serce Kościoła w Polsce, tu rezydował Prymas Polski, którego donośny głos rozlegał się z Grodu Przemysława po całej II Rzeczypospolitej. Po prymasowskim przedwojennym Poznaniu do dziś pozostały wymowne pamiątki. Jedną z nich jest Kaplica Wieczystej Adoracji w poznańskiej farze. Otwarto ją 70 lat temu.
Lektura archiwalnej, przedwojennej poznańskiej prasy pozwala zrozumieć, czym żyła stolica Wielkopolski 70 lat temu – w 1937 roku. W tym najdalej wysuniętym na zachód ówczesnej Polski dużym mieście trwały żywiołowe przygotowania do niezwykłego wydarzenia.
Przeciw bezbożnictwu
Już 18 kwietnia 1937 roku „Przewodnik Katolicki” doniósł, że w dniach 25-29 czerwca 1937 roku odbędzie się w Poznaniu Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny ku czci Chrystusa Króla. Jego myślą przewodnią miało być „zbudowanie królestwa Chrystusowego i przezwyciężenie ruchu bezbożniczego”. Inicjatorem zwołania kongresu w Poznaniu był August kardynał Hlond, Prymas Polski, dla którego Poznań i nieodległe Gniezno były stolicami arcybiskupimi. Pismo podkreśliło jednocześnie, że kongres odbędzie się w Poznaniu „za wyraźną aprobatą Ojca Świętego”.
Znając przedwojenną działalność kardynała Hlonda, estymę, jaką cieszył się w Kolegium Kardynalskim i w Kościele na całym świecie oraz duchową i ideową przyjaźń z papieżem Piusem XI, nie można się dziwić, że tak duże wydarzenie jak Kongres ku czci Chrystusa Króla mogło odbyć się w Poznaniu. Pontyfikat Piusa XI, wybranego na papieża w 1922 roku, przypuszczalnie przy znacznym poparciu kard. Hlonda, którego kandydatura jako nowego sekretarza Stanu Stolicy Apostolskiej opisywana była w prasie, już w 1925 r. zaowocował wydaniem encykliki „Quas Primas”, w której Ojciec Święty ustanowił święto Chrystusa Króla z jego własnym Oficjum i Mszą św. W samym 1937 roku papież ten wydał dwie doniosłe encykliki, które z wyprzedzeniem przepowiadały nadchodzący kataklizm – „Mit brennender Sorge” z 14 marca, w której Pius napiętnował ideologię hitleryzmu, oraz – „Divini Redemptoris” z 19 marca, w której potępiono antyreligijny charakter komunizmu.
Wyczuli zagrożenie
Nieco później „Przewodnik Katolicki” napisał: „Kościół święty, a z nim cała ludzkość zagrożona jest dziś więcej aniżeli kiedykolwiek mocami ciemności. Poprzez granice wszystkich państw rozwijają one wzmożoną działalność. W takich czasach więcej aniżeli kiedykolwiek wskazane jest zbliżenie się katolików wszystkich krajów celem jednolitego a czynnego zamanifestowania niezaprzeczalnych praw Chrystusa Króla”. Tak więc Kościół, przeczuwając zagrożenie, jakie niosły ze sobą żywiołowo rozwijające się ideologie komunizmu i nazizmu, odczuwał potrzebę zjednoczenia pod duchowym dowództwem Chrystusa Króla, dla uratowania świata. „Z dumą zapowiadam Międzynarodowy Kongres Chrystusa Króla swojemu królewskiemu Poznaniowi, na który z końcem czerwca zwrócone będą oczy świata katolickiego. (…) Niech się w dni Kongresu Poznań zamieni w strojną i barwną świątynię ducha katolickiego” – pisał w początkach czerwca prymas Hlond w liście pasterskim z Rzymu, gdzie przebywał, ustalając zapewne z papieżem idee kongresowe. Z Rzymu prymas wrócił jako legat papieski
a latere na kongres.
Po kongresie pozostała kaplica
Wielkie uroczystości kongresowe odbyły się w Poznaniu w dniach 25-29 czerwca, a wzięło w nich udział 5 kardynałów, 48 biskupów krajowych, 20 biskupów z zagranicy oraz nuncjusz apostolski w Polsce. Poza tym tłumy wiernych z całego kraju oraz liczne delegacje z 10 państw europejskich. W niedzielę 27 czerwca w poznańskiej farze otwarto – na specjalne życzenie kardynała Hlonda – Kaplicę Wieczystej Adoracji. Według zamysłu prymasa, miała być ona stałą pamiątką po kongresie, swoistym sanktuarium, do którego wszystkie następne pokolenia diecezjan będą udawać się, by wielbić Chrystusa Eucharystycznego. Prymas poświęcił kaplicę jako legat papieski i nadał jej wezwanie „Przyjdź Królestwo Twoje”.
Na podstawie monstrancji z kaplicy zachowały się inskrypcje mówiące o Kongresie Chrystusa Króla, którego monstrancja jest pamiątką. Są też nazwiska biskupów: kard. Hlonda i bp. Dymka oraz data ustanowienia Kaplicy – 27.06.1937
70 lat adoracji
Kaplica przetrwała do dziś. Choć okupant hitlerowski zamknął piękną barokową farę i uniemożliwił w niej modlitwę to jednak idea kardynała Hlonda przetrwała nie tylko trudny czas wojny, ale także późniejszą noc stalinowską. Do kaplicy, która jest widomym symbolem sprzeciwu wobec nieludzkich i ateistycznych totalitaryzmów, przez dziesięciolecia przychodzili ludzie, by przed Najświętszym Sakramentem zanosić swe prośby i błagania. Czy kardynał Hlond mógł przypuszczać, że już po kilkunastu latach kaplica stanie się miejscem cichej modlitwy ludzi poniżanych w komunistycznym państwie? Zapewne dzięki profetycznej inicjatywie prymasa wielu ludzi przetrwało trudne czasy i znalazło w tej kaplicy Chrystusowe pocieszenie, klęcząc w modlitwie przed monstrancją. Prowadzona tu całodzienna adoracja Najświętszego Sakramentu jest do dziś wielką wartością dla miasta i trudno sobie wyobrazić jego życie religijne bez tego wyjątkowego miejsca kultu, które ma już 70 lat!
W związku z pracami remontowymi w poznańskiej farze, uroczystości związane z jubileuszem 70-lecia ustanowienia Kaplicy Wieczystej Adoracji i wniesienia do niej przez kard. Augusta Hlonda Najświętszego Sakramentu odbędą się jesienią w ramach odpustu w farze. Natomiast 27 czerwca o godzinie 19 wierni będą się modlić podczas Mszy św., dziękując za ustanowienie tej kaplicy, którą od samego początku ofiarnie opiekują się siostry elżbietanki.
Z listu pasterskiego prymasa Augusta kard. Hlonda do wiernych
Wieczną pamiątką Kongresu Chrystusa Króla będzie Kaplica Wiecznej Adoracji Najświętszego Sakramentu w poznańskiej farze pod wezwaniem „Przyjdź Królestwo Twoje”.
„Postanowiłem postawić w Poznaniu trwałą i odpowiednią pamiątkę Kongresu, a ma nią być Kaplica Wiecznej Adoracji Najśw. Sakramentu, którą dnia 27 czerwca zainauguruję w poznańskiej Farze. Donoszę o tym swojemu wielebnemu Duchowieństwu i ukochanym Diecezjanom, wzywając ich, by mieszkańcy miasta Poznania jak najczęściej klękali w pamiątkowej kaplicy przed Przenajświętszym Sakramentem, a wierni z prowincji nie omieszkali pokłonić się tam Zbawicielowi w Przenajświętszej Hostii, ilekroć przybędą do Poznania. W tej kaplicy, obok modlitw na inne prywatne i publiczne intencje, nie zaniechajmy nigdy westchnienia «Przyjdź Królestwo Twoje». Niech Chrystus króluje w polskich domach, w polskim życiu, w polskiej rodzinie, w polskiej szkole, w państwie! Niech Chrystus nas strzeże od bezbożnictwa, niezgody, wstrząsów! Niech będzie z nami w dni pokoju i w godzinę doświadczenia!”
† Aug. Kard. Hlond
Rzym, dnia 14 maja 1937 r.