Z kryzysu wartości

Opieka nad chorymi umysłowo jest tematem tegorocznego XIV Światowego Dnia Chorego. W okolicznościowym orędziu Papież Benedykt XVI przypomniał, że choroby umysłowe dotykają już jednej piątej ludzkości. Jak się ocenia, problemy psychiczne ma nawet 27 proc. dorosłych Europejczyków. Według szacunków liczba osób dotkniętych różnymi zaburzeniami psychicznymi do roku 2020 wzrośnie na naszym kontynencie aż o połowę.

Według ekspertów, większość krajów na świecie nie jest odpowiednio przygotowana do stawienia czoła problemowi narastającej liczby zachorowań. Ok. 40 proc. państw w ogóle nie prowadzi żadnej polityki zdrowotnej ukierunkowanej na choroby psychiczne, a leczenie tych schorzeń nie jest dostępne w ramach ich podstawowej opieki zdrowotnej. We wspomnianym orędziu Papież wskazał, że coraz częściej przyczynami chorób umysłowych są konflikty zbrojne, katastrofy naturalne, szerzenie się terroryzmu. W krajach rozwiniętych gospodarczo przyczynę zaburzeń umysłowych upatruje się m.in. w ujemnym wpływie kryzysu wartości moralnych. Kryzys ten „wzmaga poczucie osamotnienia, zagrażając i nawet rozbijając tradycyjne formy społecznej jedności, poczynając od instytucji rodziny oraz przyczyniając się do marginalizacji chorych, w szczególności chorych umysłowo, uważanych częstokroć za ciężar dla rodziny i dla wspólnoty” – czytamy w orędziu. Dr Urszula Dudziak z KUL na ubiegłorocznym sympozjum „Zdrowy człowiek w zdrowej rodzinie” mówiła o miłości i odpowiedzialności jako przejawie zdrowia człowieka. Stwierdziła między inymi, że miłość jest konstytutywnym elementem związku i podstawą odpowiedzialnego rodzicielstwa. Brak miłości w rodzinie jest natomiast źródłem różnorakich patologii, na przykład takich jak zespół niezaspokojenia emocjonalnego u dzieci, który objawia się w późniejszym życiu zaniżoną samooceną i skłonnością do załamań czy depresji.

Cichy zabójca
Jak się przewiduje, do 2020 r. depresja będzie jedną z najczęstszych chorób w rozwijającym się świecie. Z powodu zaburzeń psychicznych, w tym głównie depresji, co roku w Europie Zachodniej dochodzi do ok. 58 tys. samobójstw. Dla porównania – w wypadkach drogowych ginie rocznie ok. 50 tys. osób. Choroby psychiczne zyskały już przez to miano cichego zabójcy Europy. Pierwszym krajem na świecie pod względem liczby samobójstw jest Litwa, gdzie na sto tysięcy mieszkańców aż 44 osoby odbierają sobie życie. Dla porównania w Grecji współczynnik ten wynosi tylko 3,6. Drugim krajem na świecie pod względem liczby samobójstw jest Rosja. Co roku życie odbiera tu sobie 50-60 tys. osób. Według statystyk co roku w Rosji popełnia samobójstwo ok. 2,8 tys. dzieci i młodzieży w wieku od 5 do 19 lat. Zdaniem specjalistów jest to wynik wciąż jeszcze trwającej transformacji ustrojowej, która sprzyja zaburzeniom psychicznym. Gospodarka rynkowa premiuje bowiem osoby przebojowe, odporne na stres, silne. Osoby nieposiadające tych cech mogą się czuć zagubione i trudno im funkcjonować w społeczeństwie.

W Japonii w walkę z depresją zaangażowane są od lat japońskie organizacje chrześcijańskie. Z powodu narastającego w tym społeczeństwie problemu depresji i związanych z nią samobójstw (także wśród najmłodszych) rząd zadecydował się zwiększyć fundusze przeznaczone na zapobieganie tej chorobie wśród dzieci.

Rodzina jest skuteczniejszą terapią antydepresyjną niż porady psychologa – uważa Akio Oshima, specjalistka ds. depresji z jednego z japońskich gimnazjów. – Niektórzy myślą, że psycholog dokona cudu. Uważam jednak, że zwłaszcza rodzice powinni poświęcać więcej uwagi i czasu swoim dzieciom. Społeczeństwo, w którym żyjemy, dzieci nie rozpieszcza. Przeciwnie, niekiedy okazuje się dla nich nawet okrutne. Dlatego właśnie rodzina, która jest podstawą społeczeństwa, powinna być otwarta na ich problemy – powiedziała KAI Akio Oshima.

Umysł na diecie
Coraz częściej winą za rosnącą liczbę zaburzeń psychicznych naukowcy obarczają niezdrowe odżywianie.

W ostatnich 50 latach nasze menu uległo niekorzystnej przemianie. Żywność produkowana na dużą przemysłową skalę, począwszy od II połowy XX wieku, ma inne proporcje najważniejszych składników odżywczych. Za mało jest w diecie warzyw i owoców, za dużo szkodliwych tzw. tłuszczów trans i cukru. Niedobór w diecie kwasu foliowego, kwasów tłuszczowych omega-3, witamin antyoksydacyjnych i selenu może zdaniem naukowców przyczyniać się do powstawania schizofrenii. Na schorzenie to cierpi na świecie około 24 milionów ludzi, w Polsce – ok. 400 tysięcy. To choroba przewlekła, wymagająca wieloletniego leczenia farmakologicznego. Najczęściej pojawia się u ludzi młodych, między 20. a 30. rokiem życia. Jej przyczyny nie są znane. Objawem schizofrenii jest dezintegracja osobowości. Chorzy wycofują się w świat swoich wewnętrznych przeżyć, zatracając psychiczny kontakt ze światem zewnętrznym. Większość naukowców uważa, że choroba jest wywoływana złożonym współdziałaniem czynników genetycznych i środowiskowych. Udowodniono, że może jej sprzyjać np. zatrucie środowiska. U dzieci narażonych w okresie płodowym na kontakt z ołowiem (przez skażoną krew matki) występuje wyższe ryzyko opóźnienia umysłowego lub rozwoju schizofrenii. Mózg płodu mogą również uszkadzać np. chemikalia powszechnie stosowane w rolnictwie.

Bezrobocie, bieda, pośpiech
W ciągu ostatnich dziesięciu lat liczba pacjentów zarejestrowanych w poradniach zdrowia psychicznego wzrosła w naszym kraju aż dwukrotnie. W 1995 roku takie placówki przyjęły ok. 650 tys. osób, a w 2004 r. – już ok. 1,2 mln. Z przeprowadzonego w ubiegłym roku sondażu CBOS wynika, że 6 proc. ankietowanych ma chorych psychicznie w najbliższej rodzinie, 8 proc. w dalszej rodzinie, tyle samo w kręgu przyjaciół, a 21 proc. w gronie znajomych lub sąsiadów. Prawie co drugi badany czasami niepokoi się o swoje zdrowie psychiczne. Do najbardziej szkodliwych dla zdrowia psychicznego czynników ankietowani zaliczają: bezrobocie (77 proc.), kryzys rodziny (47 proc.), biedę (41 proc.), nadużywanie alkoholu i narkotyków (39 proc.), niepewność jutra (25 proc.), złe stosunki między ludźmi (16 proc.) oraz nadmierny pośpiech i tempo życia (16 proc.).