Z głębi serca

Z okazji ćwierćwiecza istnienia Oddziału Stowarzyszenia Twórców Ludowych we Włocławku, Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej przygotowało w gmachu Muzeum Etnograficznego wystawę pt. „O sztuce z głębi serca”. Są na niej prezentowane wyroby rękodzielnicze członków STL z dziedziny hafciarstwa, koronkarstwa, kowalstwa, garncarstwa i plecionkarstwa, jak również z zakresu zdobnictwa wnętrz oraz rzeźby i włocławskie fajanse.

Przeważająca większość eksponatów była nagradzana podczas konkursów na współczesną sztukę ludową (organizowanych w MZKiD we Włocławku w latach 1982, 1984 i 1986), na Biennale Fajansu (odbywało się co dwa lata w latach 1973-91) i w ogólnopolskim konkursie na współczesny strój regionalny (1988 r.). Są to więc prace o dużych walorach estetycznych, prezentujące wysoki poziom artystyczny. W swej formie nawiązują do najlepszych tradycji regionu. Niestety, garncarstwo i plecionkarstwo już w ostatnim ćwierćwieczu XX w. stało się na Kujawach zamierającą gałęzią rzemiosła ludowego. Dziś nie ma ani jednej czynnej pracowni garncarskiej, podobnie jak nie ma już wśród nas plecionkarzy. Do historii przeszedł też ręcznie malowany fajans (Włocławskie Zakłady Ceramiki Stołowej zostały zamknięte w 1992 r.).

Pięknie prezentują się na wystawie kompletne kobiece, odświętne stroje kujawskie oraz ich elementy. Wzrok przyciągają tradycyjne nakrycia głowy mężatek: haftowane czepki o małej główce, uszyte z płótna lub płótna i tiulu. Biały haft na denku wykonany jest na płótnie lub tiulu oraz techniką snutkową. Są też płócienne, czerwone i pomarańczowe fartuchy kujawskie, zdobione białą nicią; kompozycja umieszczona była wzdłuż brzegów, po bokach i u dołu oraz na końcach wiązań. Fartuchy tiulowe zdobił biały haft przewlekany. Białe halki, zakładane do stroju świątecznego, miały marszczone falbany z drobnymi, rytmicznie powtarzającymi się motywami dookoła. Kujawski haft, wyłącznie biały, ma wielkie bogactwo motywów: polnych kwiatów i drobnej roślinności. Znalazł zastosowanie również we współczesnych formach, takich jak obrusy, bieżniki i serwety. Warto też zwrócić uwagę na wyroby z koronki szydełkowej, którą na wystawie reprezentują wstawki do pościeli i różnorodne serwetki.

Wśród wyrobów garncarskich dominują dzbanki, garnki i donice. Naczynia pochodzące z pracowni w Kowalu są szkliwione, najczęściej w kolorze brązowym. Natomiast ceramika z Lubienia Kujawskiego jest siwa i skromnie zdobiona paskami białej podbiałki. Kowalstwo jest na Kujawach kontynuowane przez dwie kuźnie. Na wystawie pokazano kraty okienne, akcesoria kominkowe, świeczniki, tradycyjne zawiasy drzwiowe oraz współczesne w formie krzyże. Eksponaty z dziedziny plecionkarstwa to zaledwie kilka koszyków z pałąkami o półokrągłym dnie, wykonanych z korzenia sosny.

Chętnie uprawianą dziedziną sztuki ludowej jest na Kujawach rzeźba. Oprócz tradycyjnych tematów sakralnych, np. różnych przedstawień Chrystusa i postaci świętych, twórcy podejmują zagadnienia związane z codzienną pracą na wsi. Bogato zaprezentowany jest włocławski fajans: serwisy do kawy, patery, lampy, świeczniki (tzw. wicki), lustra, puszki na przyprawy kuchenne itp. Wyroby fajansowe malowane były we wzory w kolorze niebieskim, ale nie brakuje i pokrytych wielobarwnymi kwiatami, gałązkami i kogutami.

Koniec XX w. to także zmierzch, niegdyś tak popularnego, zdobnictwa wnętrz. Papierowe i bibułkowe kwiaty, girlandy oraz malowanki na papierze, wykonane na wspomniane konkursy w latach 80., przypominają, że na kujawskiej wsi istniała potrzeba otaczania się ładnymi i barwnymi przedmiotami.

Wystawa przygotowana ze zbiorów własnych MZKiD we Włocławku będzie czynna do 2 lipca br. Zachęcam do jej zwiedzania.