Z organizowane przed ponad rokiem w Lizbonie Światowe Dni Młodzieży nie pozostały bez wpływu na żywotność portugalskiego Kościoła oraz na popularność tego miasta wśród turystów. Rośnie też liczba pielgrzymów napływających do sanktuarium Matki Bożej Różańcowej w Fatimie, które w związku z ŚDM znalazło się na trasie zeszłorocznej podróży papieża do Portugalii. Franciszek po raz drugi podczas swego pontyfikatu odwiedził wówczas to sanktuarium maryjne, w którym w 1917 r. trójce małych pasterzy Matka Boża przekazała trzy tajemnice oraz wezwanie dla ludzkości do nawrócenia, pokuty oraz modlitwy.
Miliony pielgrzymów
Towarzyszące papieżowi 5 sierpnia ub.r. tłumy pielgrzymów w Fatimie, szacowane na ponad 1 mln osób, powracają w tym roku. Jak oszacowała Patricia Duarte, szefowa biura prasowego portugalskiego sanktuarium, do Fatimy dotarło od stycznia do końca sierpnia 2024 r. blisko 3,9 mln pielgrzymów z całego świata. – W tym roku najwięcej pątników zagranicznych w zorganizowanych grupach pielgrzymkowych dociera do nas z Hiszpanii, Polski, Włoch, USA oraz z Ukrainy – przekazała Duarte, wskazując na blisko 16-tysięczne grono Polaków, czyli większe aż o 33 proc. wobec podobnego okresu w 2023 r.
Większe grono pielgrzymów z Polski potwierdzają też przewodnicy w Muzeum Sanktuarium Fatimskiego, gdzie można zobaczyć stałą wystawę z eksponatami związanymi z historią tego miejsca kultu maryjnego. – Są to głównie wota, czyli przedmioty ofiarowane Matce Boskiej Fatimskiej przez anonimowych pielgrzymów lub przez znanych na całym świecie pielgrzymów, na przykład papieży, w tym m.in. św. Jana Pawła II. Najbardziej znaczącym elementem wystawy jest cenna korona Matki Bożej Fatimskiej, największy symbol głębokiej, bezpośredniej relacji między ofiarodawcą a podmiotem, do którego skierowany jest dar. Są w niej klejnoty, symbolizujące radości i bóle ludzkości, które w Fatimie w szczególny sposób wyrażają treść pielgrzymowania – przekazał rektorat sanktuarium Matki Bożej Różańcowej, przypominając, że w koronie umieszczony jest pocisk, który w 1981 r. podczas zamachu w Rzymie trafił Jana Pawła II.
Śladami wizjonerów
Siostry zakonne oprowadzające pątników po fatimskim muzeum podkreślają, że Polacy są dominującą nacją wśród obcokrajowców odwiedzających stałą wystawę i szczególnie wypytują o siostrę Łucję, najstarszą z fatimskich wizjonerów. Interesują ich też związki pochodzącego z Polski papieża Jana Pawła II z Fatimą, do której przybywał trzykrotnie: w 1982, 1991 i 2000 r. Za każdym też razem spotykał się z s. Łucją, która jako dziecko – wraz ze swoim kuzynostwem Franciszkiem i Hiacyntą Marto – uczestniczyła w objawieniach w 1917 r.
Polacy, co potwierdzają pracownicy sanktuarium fatimskiego, liczni są także u grobów fatimskich wizjonerów w miejscowej bazylice. O ile s. Łucja od ponad roku jest Służebnicą Bożą, o tyle dwoje pozostałych uczestników objawień maryjnych z Fatimy zostało ogłoszonych błogosławionymi przez św. Jana Pawła II w 2000 r., zaś w 2017 r. papież Franciszek ogłosił ich świętymi podczas swojej pielgrzymki do Fatimy.
Z różańcem w ręku
Polaków nie brakowało też wśród ponad 400 tys. osób, które zobaczyły wystawianą w Fatimie do połowy października br. ekspozycję pt. „Rosarium: Radość i Światło, Ból i Chwała”. Prezentowana od kilkunastu miesięcy ekspozycja o modlitwie różańcowej cieszyła się w szczególności dużym zainteresowaniem Portugalczyków. Wśród obcokrajowców liczni byli z kolei Hiszpanie, Brazylijczycy, Francuzi, Amerykanie oraz Polacy. W skład ekspozycji wchodziły też dzieła sztuki znanych artystów, m.in. instalacja Any Bonifacio pt. Salterio, która przedstawia 150 ofiarowanych sanktuarium różańców przez pątników. Inną instalacją bardzo dobrze przyjętą przez zwiedzających była Suspensao, której autorką jest światowej sławy artystka Joana Vasconcelos.
W fatimskim muzeum zobaczyć można też różańce należące do osób związanych z objawieniami z 1917 r., a także zdobyć wiedzę o znanych postaciach odmawiających w swym życiu różaniec. Jedną z nich był św. Jan Paweł II, który przed śmiercią polecił przekazać swój osobisty różaniec portugalskiemu sanktuarium w Fatimie.
W portugalskim muzeum w ramach promowania modlitwy różańcowej nie brakuje też inicjatyw dla najmłodszych. W lipcu w ramach wizyt tematycznych odbyło się spotkanie dla dzieci, mające na celu popularyzowanie wśród najmłodszych modlitwy różańcowej. Impreza pt. „Jak odmawiać różaniec? Wizyta w muzeum” część edukacyjną łączyła też z zabawą dla najmłodszych.
Żołnierskie modlitwy o pokój
Rektor sanktuarium Matki Bożej Różańcowej w Fatimie ks. Carlos Cabecinhas, wielokrotnie apelując do pątników o modlitwę o pokój, zauważa, że w obecnych, ogarniętych licznymi wojnami czasach, nie słabnie grono żołnierzy-pątników. Przybywają tam nieustannie pielgrzymki wojskowych, zarówno z Portugalii, jak też innych państw świata. Zazwyczaj żołnierzom towarzyszą w ich podróży do Fatimy kapelani wojskowi.
Jedną z największych pątniczych grup wojskowych, która dotarła do sanktuarium fatimskiego, była organizowana przed wakacjami pielgrzymka portugalskich sił zbrojnych. Uroczystej modlitwie z udziałem żołnierzy w tym sanktuarium maryjnym przewodniczył wówczas patriarcha Lizbony bp Rui Valerio. Biskup obecny był też w Fatimie w towarzystwie żołnierzy z innych państw świata na przełomie sierpnia i września. Hierarcha, który do 2023 r. stał na czele Ordynariatu Polowego Portugalii, przewodniczył też spotkaniu w sanktuarium fatimskim z udziałem przedstawicieli armii Kolumbii, Meksyku oraz Brazylii. Podczas rozmów z wojskowymi portugalski biskup wzywał ich do „działań na rzecz pokoju”, a także świadczenia o nim przykładem własnego życia. Mówił wtedy, że każdy żołnierz powinien walczyć o pokój, a także być jego twórcą.
Pod koniec sierpnia br. obecni w Fatimie żołnierze z Kolumbii przekazali portugalskiemu sanktuarium odlaną z amunicji figurkę Matki Bożej. Wśród ich podarunków było też umundurowanie wojskowych z trzech formacji kolumbijskich sił zbrojnych.
Zboże od emigrantów
Ostatnie miesiące upływają w sanktuarium fatimskim pod znakiem pielgrzymek różnych grup społecznych. Swoją obecność latem zaznaczyli tam portugalscy emigranci, którzy wzięli masowo udział szczególnie w sierpniowych uroczystościach. W ich trakcie pielęgnowany był zwyczaj przekazywania zboża w ramach darowizn. Władze sanktuarium szacują, że tylko w minionym roku otrzymało ono w ramach tychże darowizn ponad 5,6 ton zboża, z których większość została zużyta do przygotowania komunikantów na Msze św. odprawiane na terenie fatimskiego sanktuarium, gdzie od 84 lat trafia regularnie zboże. Zapoczątkowany przez rolników zwyczaj przekazywania na rzecz sanktuarium zboża upowszechnił się nie tylko wśród portugalskich gospodarzy rolnych, ale także w gronie przybywających w sierpniu do tego miejsca kultu maryjnego Portugalczyków żyjących na obczyźnie. Część zboża jest symbolicznie ofiarowana podczas uroczystości 13 sierpnia, kiedy ubrani w tradycyjne stroje ludowe portugalscy emigranci składają u stóp fatimskiego ołtarza worki ze zbożem.
Młodzi i motory
Podczas tegorocznych wakacji bezpłatne wczasy w Fatimie spędziło ponad 250 osób z niepełnosprawnościami wraz z opiekunami. Urlop odbył się w ramach sześciu trwających przez tydzień turnusów, w których w sumie wzięło udział 150 niepełnosprawnych oraz 70 ich opiekunów. Pierwsza grupa osób niepełnosprawnych przyjęta została na wczasy w sanktuarium fatimskim w 2006 r. Od tego czasu bezpłatny odpoczynek zorganizowano tam dla ponad 1100 osób z niepełnosprawnościami. Odpowiedzialny za inicjatywę prowadzoną pod nazwą „Wyjdź na środek” Andre Pereira sprecyzował, że akcja odbyła się dzięki dużemu zaangażowaniu wolontariuszy pomiędzy 17 lipca a 9 września br. na terenie sanktuarium, a także w miejscach związanych z objawieniami fatimskimi, jak np. Valinhos, gdzie urodziła się trójka wizjonerów: Łucja, Hiacynta i Franciszek. Dodał, że inicjatywa ta staje się coraz ważniejsza dla sanktuarium maryjnego, a tegoroczna liczba wczasowiczów w Fatimie była rekordowa. Władze portugalskiego sanktuarium wyjaśniły, że w ramach tegorocznego urlopowania niepełnosprawni wczasowicze mogli brać udział w spotkaniach kulturalnych, wspólnotowych modlitwach, zabawach oraz w wyjeździe na jedną z pobliskich plaż rzecznych.
Inną nietypową dla Fatimy grupą gości było 180 tys. motocyklistów, którzy we wrześniu otrzymali błogosławieństwo oraz wzięli udział w ceremonii poświęcenia kasków. Uroczystości, na którą przybyli pasjonaci jazdy na motorach z całej Portugalii, przewodniczył patriarcha Lizbony bp Rui Valerio. Duchowny przypomniał, że od blisko dekady sanktuarium fatimskie jest miejscem wyznania swojej wiary przez setki tysięcy motocyklistów docierających na coroczny zlot. Podczas tegorocznej edycji zorganizowane zostały zbiórki darów dla jednostek straży pożarnej oraz osób poszkodowanych przez pożary.
Władze sanktuarium Matki Bożej Różańcowej nie ukrywają, że przyjmowanie rozmaitych grup pielgrzymów w Fatimie byłoby trudne bez wsparcia ochotników. Codziennie pomaga tam około 350 wolontariuszy, z których większość to Portugalczycy. Najwięcej z nich pomaga w sekcji informacyjnej sanktuarium fatimskiego, a także w ramach posługi liturgicznej, w przyjmowaniu pątników oraz w niesieniu im wsparcia medycznego.
Pierwsi ochotnicy do posługiwania w Fatimie pojawili się w 1924 r. Większość z nich pomagała w sanktuarium poprzez organizację o nazwie Związek Sług Matki Boskiej Fatimskiej, zwanych potocznie „Servitami”. Obecnie w sposób regularny posługuje tam ponad 250 ochotników należących do tej organizacji. Jej główną misją jest praca wśród pielgrzymów, w tym szczególnie wśród osób z niepełnosprawnościami, a także udzielanie pątnikom pomocy medycznej po trudach podróży do Fatimy. Dodatkowo posługują też oni w miejscach zakwaterowania pielgrzymów, a także służą pomocą duszpasterzom w odbywających się na terenie tego portugalskiego sanktuarium nabożeństwach.
Kierunek: Santiago
Od września w siedzibie Informacji Turystycznej w Fatimie pątnicy mogą zwiedzać ekspozycję dotyczącą pielgrzymek do Santiago de Compostela, popularnego kierunku pielgrzymkowego wiernych z całego świata. Organizatorzy wystawy twierdzą, że pomaga ona zdobyć nowe spojrzenie na pielgrzymowanie do Santiago de Compostela i pielgrzymowanie w ogóle. Na wystawie, która będzie otwarta dla zwiedzających do 3 listopada w fatimskim budynku Informacji Turystycznej, zgromadzono m.in. mapy, liczne fotografie pielgrzymów, a także przedmioty, którymi posługują się oni podczas wędrówki, takie jak kubki, łyżki, a także kije pątników.
Ze statystyk opublikowanych pod koniec lipca br. wynika, że do Santiago de Compostela różnymi szlakami dotarło w tym roku ponad 243 tys. pątników z całego świata. W porównaniu do okresu 1 stycznia – 15 lipca w 2023 r. w tym roku zanotowano 15-procentowy wzrost liczby pielgrzymów w Santiago de Compostela. W okresie tym o 7 proc. zwiększyła się liczba pątników kierujących się tzw. szlakiem portugalskim. Przybyło nim w tym czasie ponad 60 tys. osób, wśród których przeważali obcokrajowcy. Łącznie mają oni już 64 proc. udziałów w ogólnej liczbie pielgrzymów pokonujących trasę z Portugalii do tego miejsca kultu, usytuowanego na północnym zachodzie Hiszpanii. W gronie tym dominują Portugalczycy, Amerykanie, Niemcy oraz Włosi i Brazylijczycy. Kolejne 34 proc. osób na szlaku portugalskim stanowią Hiszpanie. Jak przekazał odpowiedzialny za agendę ds. turystyki w regionalnym rządzie Galicji Xose Merelles, władze wspólnoty autonomicznej Galicji, na terenie której znajduje się Santiago de Compostela, spodziewają się, że wraz z Rokiem Świętym przypadającym na 2025 r. oraz Rokiem Jakubowym w 2027 r. grono pątników kierujących się do tego hiszpańskiego miasta będzie stale się poszerzać.