W rodzinie to zwykle kobieta pełni rolę lekarza domowego - diagnozuje i pomaga, kiedy boli ząb, głowa, gardło, męczy katar, bezsenność, ból kręgosłupa. To ona podaje preparaty, które służą profilaktyce i leczeniu, zatem ważne jest, by znała podstawowe zasady samoleczenia; wiedziała, co i kiedy stosować, jakich leków nie należy ze sobą łączyć, jak je stosować, by pomóc, a nie zaszkodzić. Żyjemy szybko, jemy niezdrowo, kiedy dopada nas przeziębienie, boli głowa, strzyka w kościach, sięgamy po leki bez recepty. I bardzo dobrze, ale pamiętajmy, by robić to w sposób odpowiedzialny. Bardzo istotne jest, by umieć rozpoznać moment, kiedy trzeba skorzystać z fachowej pomocy lekarza. Samoleczenie niewłaściwie lub zbyt długo stosowane może być niebezpieczne, jednak korzystanie z leków bez recepty zgodnie ze wskazaniami, z rozwagą i odpowiedzialnością, nie tylko pozytywnie wpływa na stan zdrowia jednostek, ale też przynosi istotne korzyści z punktu widzenia systemu opieki zdrowotnej: mniejsze kolejki w przychodniach, łatwiejszy dostęp do lekarzy dla tych pacjentów, którzy rzeczywiście potrzebują fachowej pomocy, zmniejszenie wydatków z budżetu państwa. Najczęściej sięgamy po leki bez recepty, gdy męczą nas: ból, przeziębienie i grypa, dolegliwości żołądkowo-jelitowe. Odpowiedzialne samoleczenie jest potrzebne zarówno pacjentom, którzy mają mało czasu, jak i lekarzom, którzy nie są wzywani do przysłowiowego bólu głowy. Ważne, by lekarze „wychowywali sobie" świadomych pacjentów - uczyli, czym zbijać gorączkę, jakich leków nie stosować na noc, jakich ze sobą nie łączyć, dzięki temu pacjent stanie się partnerem lekarzy w walce z chorobą. W procesie samoleczenia istotną rolę odgrywa też farmaceuta, który służy informacją na temat leków i sposobu ich stosowania.
Samemu znaczy taniej
Rolę samoleczenia zrozumiano już w wielu krajach. Np. w Wielkiej Brytanii jest ono postrzegane jako jeden z podstawowych elementów systemu opieki zdrowotnej zorientowanej na pacjenta. Z danych brytyjskiego Departamentu Zdrowia wynika, że samoleczenie poprawia ogólne wyniki zdrowotne społeczeństwa i zwiększa satysfakcję pacjentów. Promocja odpowiedzialnego samoleczenia pozwala oszczędzić czas i zredukować koszty utrzymania systemu ochrony zdrowia.
Brytyjskie badania potwierdzają, że odpowiednio stosowane samoleczenie przynosi znaczące korzyści służbie zdrowia - według szacunków Brytyjczyków o 40 proc. spada liczba wizyt u lekarzy, o 17 proc. spada liczba wizyt domowych, o połowę rzadziej wzywane jest pogotowie ratunkowe, o połowę redukuje się liczbę przyjęć do szpitala oraz dni spędzonych w szpitalu.
Polskie badania pokazują, że jesteśmy wierni domowym sposobom radzenia sobie z dolegliwościami, niemniej jednak trzy na cztery badane osoby deklarują, że stosują leki bez recepty, co pokazuje wysoką świadomość zdrowotną Polaków, ale nasuwa też pytanie, czy dobrze dobieramy sobie preparaty. Badania pokazują, że najczęściej wiedzę czerpiemy z dotychczasowych doświadczeń, kupujemy leki z polecenia lekarza, farmaceuty lub znajomych, wiedzę czerpiemy też z reklam i czasopism.
Rozwaga obowiązkowa
„Proszę prowadzić higieniczny tryb życia, wysypiać się, nie stresować, dobrze odżywiać, bywać na świeżym powietrzu" - często słyszymy podczas wizyty u lekarza. Niestety, aktywność zawodowa i tempo życia czy zwykłe niedbalstwo nie pozwalają nam wdrażać tych zasad, dlatego dobrodziejstwem naszych czasów jest łatwy dostęp do preparatów, które pozwalają zapobiegać chorobom, wspomagać układ odpornościowy, dostarczać potrzebnych składników odżywczych, jak również uśmierzać ból, walczyć z gorączką, niestrawnością czy zgagą. Specjaliści radzą, by dbając o zdrowie, nie bać się stosowania leków bez recepty, bo są one sprawdzone i bezpieczne, w przeciwnym razie nie zostałyby zarejestrowane i wprowadzone do sprzedaży. Zawsze jednak należy uważnie czytać ulotki załączone do opakowań. Wsłuchujmy się w nasz organizm, jeśli coś budzi niepokój, gorączka nie spada, bólowi głowy towarzyszy światłowstręt, omdlenia, wymioty - nie zwlekajmy, udajmy się po fachową pomoc lekarza, nawet jeśli wizyta zakończy się przepisaniem innego zestawu leków bez recepty.
Najczęstsze błędy w samoleczeniu:
Stosowanie wykrztuśnych syropów na noc - takie syropy zażywamy do godziny szesnastej.
Stosowanie jednocześnie syropów wykrztuśnych i hamujących kaszel.
Jednoczesne stosowanie kilku leków przeciwbólowych na własną rękę - „nie mieszać" - ta zasada sprawdza się też w samoleczeniu.
Przekraczanie dawek zalecanych przez producentów.
Nieczytanie ulotek dołączonych do opakowania leków.
Niesprawdzanie terminu ważności.
Przewlekłe stosowanie leków wbrew zasadzie „co za dużo, to nie zdrowo".
Przyjmowanie tej samej substancji w kilku preparatach, co grozi zatruciem w wyniku przedawkowania.
Stosowanie leków w grupach wiekowych pacjentów, dla których nie są one przeznaczone.
Dobre rady:
Pamiętaj, by powiedzieć lekarzowi o lekach bez recepty oraz suplementach diety, które przyjmujesz.
Witaminy to nie cukierki, nie przekraczajmy dozwolonych dziennych dawek - pamiętajmy, że witaminami wzbogaconych jest wiele napojów i potraw, które spożywamy.
Nie stosujmy na własną rękę kilku leków przeciwbólowych naraz - jeśli boli głowa, lepiej wcześniej przyjąć lek, zanim ból zacznie narastać, zmuszając nas do przyjęcia większych dawek leku.
Leków przeciwbólowych nie powinniśmy ze sobą łączyć, uważając, że dopiero co wzięty lek nie zadziałał - leki zaczynają działać po ok. 20 minutach, szybciej działają rozpuszczalne formy leków.
Nie przyjmujmy wszystkich leków naraz.
Leki należy popijać wodą, nigdy sokiem czy mlekiem.
Czytajmy uważnie ulotki, szczególnie zamieszczona tam: wskazania, dawkowanie i interakcje z innymi lekami.
Jeśli po 3-5 dniach samodzielnego leczenia objawy nie ustępują, należy zgłosić się do lekarza.
Jeśli mamy wątpliwości jak stosować lek- zadzwońmy do apteki.