Słowniczek pojęć etycznych - Cnota poznania naukowego

Zdaniem starożytnych ta pierwsza spośród cnót dianoetycznych, (związanych z dyspozycją człowieka do poznania prawdy), usprawnia rozum do poznania ogólnego i posługiwania się pojęciami, które nie są człowiekowi wrodzone, lecz wypracowywane. Są to zatem pojęcia uzyskane z danych dostarczanych przez zmysły. Ich proces powstawania, zaistnienia w ludzkim umyśle stawał się możliwy dzięki duszy rozumnej, która jest uzdolniona do takiego poznania. Otóż intelekt odkrywał ogół w tym, co jednostkowe, to znaczy odczytywał i odczytuje treści ogólne z danych empirycznych. W ten sposób doświadczenie zmysłowe, jednostkowe i konkretne daje się przełożyć na opis o charakterze ogólnym, a z niego daje się wywieść pojęcie.
Uzasadnieniem tych procesów pozostawała, zdaniem filozofów greckich, struktura rzeczywistości i natura ludzka. Ponieważ twierdzili, że dusza jest w jakiś sposób wszystkim, co istnieje, zatem skutkiem tego można było dowodzić identyczności treściowej wiedzy z jej przedmiotami.
Konsekwencją tych analiz było zauważenie, że pojęcia tworzą to, co ważne (istotne) dla danego przedmiotu, a pomijają (abstrahują) to, co nieistotne. Abstrakcja pozwala wydobyć pojęcia mętne, powierzchowne, ujmowane w aspekcie praktycznej użyteczności, bezpieczeństwa dla człowieka. Wytworzone w abstrakcji pojęcia są jaśniejsze dzięki indukcji. Operowanie tak wytworzonymi pojęciami staje się domeną sądzenia. Z kolei operowanie sądami (zdaniami) tworzy rozumowanie. Zaś sądzenie i rozumowanie prowadzą w stronę nowych, doskonalszych pojęć. Te zaś stanowią treść wiedzy naukowej.