Synod na temat synodalności zbierze się w Rzymie po raz drugi w dniach 2–17 października, aby kontynuować refleksje rozpoczęte w 2023 roku, po wieloletnich konsultacjach z wiernymi.
Synodalność, będąca kluczowym motywem tego pontyfikatu, to idea współodpowiedzialności, dialogu oraz otwartości na różne perspektywy w procesie decyzyjnym Kościoła. Druga faza synodu skoncentrować ma się więc na kontynuacji dyskusji, które rozpoczęły się podczas pierwszej fazy w październiku 2023 roku. Wówczas wypracowano podstawy teologiczne i praktyczne dla bardziej inkluzywnej struktury Kościoła, który słucha zarówno duchownych, jak i świeckich.
Projekt „synodalność”
16 września organizatorzy opublikowali harmonogram prac czekających na 368 członków II Zgromadzenia Synodalnego. Podobnie jak w roku ubiegłym, dyskusje odbędą się za zamkniętymi drzwiami, a uczestników zobowiązuje się do zachowania poufności.
Wydarzenie poprzedzą dwudniowe rekolekcje w Watykanie – 30 września i 1 października. Poprowadzą je doradcy duchowi synodu, dominikanin Timothy Radcliffe i benedyktynka Maria Ignazia Angelini.
Te dni modlitwy i medytacji zakończą się czuwaniem pokutnym, któremu będzie przewodniczył papież Franciszek. 1 października o godzinie 18.00 w bazylice św. Piotra Kościół będzie prosić świat o przebaczenie za grzechy, w szczególności za nadużycia seksualne – wyjaśnili organizatorzy.
Inauguracja i obrady
Franciszek oficjalnie zainauguruje zgromadzenie synodalne 2 października podczas Mszy św., którą odprawi na placu św. Piotra o godzinie 9.30. Obrady pierwszego dnia kontynuowane będą kilka kroków dalej, w Auli Pawła VI.
Podczas trzyipółgodzinnej sesji pierwszego dnia uczestnicy wysłuchają prezentacji dokonanych przez papieża i szefów sekretariatu synodu – kard. Mario Grecha, sekretarza generalnego, i kard. Jean-Claude’a Hollericha, relatora generalnego – a także przemówienia-prezentacji prac 10 komisji powołanych przez papieża do spraw „gorących kwestii”, pojawiających się podczas sesji w październiku 2023 r. Grupa analityczna złożona z biskupów afrykańskich (SECAM) i komisja prawa kanonicznego również podzielą się postępami swoich prac.
Od 3 do 18 października uczestnicy synodu będą spotykać się na przemian w 36 małych grupach językowych, liczących około 10 osób, zwanych „mniejszymi kręgami”, oraz w pełnym zgromadzeniu, na którym każdy może swobodnie wypowiadać się przez określony czas. Inaczej niż w zeszłym roku, wszystkie małe grupy będą pracować nad tymi samymi tematami w tym samym czasie. W trakcie obrad ma jednak znaleźć się czas na rozmowy. Komunikacja to bowiem podstawa synodu.
Przede wszystkim więc zgromadzeni wymienią poglądy na temat Instrumentum laboris – tekstu będącego podstawą refleksji synodu, opublikowanego w lipcu ubiegłego roku. Tegoroczną nowością jest jednak poddanie pod głosowanie kolejności omawiania tematów na zgromadzeniu ogólnym.
Przygotowanie dokumentu końcowego
W ostatnim tygodniu synodalnego zgromadzenia prace skupią się na przygotowaniu „dokumentu końcowego”, będącego podsumowaniem dwóch lat refleksji. Efektem pierwszej sesji w październiku 2023 roku było proste podsumowanie debat.
Członkowie komisji odpowiedzialni za opracowanie tekstu – wybrani 8 października – rozpoczną pracę równolegle z pracami ogólnymi i zaprezentują projekt dokumentu na Zgromadzeniu Ogólnym Synodu 21 października.
Następnego dnia rano, 22 października, członkowie synodu będą mogli ustosunkować się do tekstu na forum, przed opracowaniem poprawek w grupach językowych. Wszystkie poprawki, które można również przygotować indywidualnie, uczestnicy synodu będą musieli zgłosić do sekretariatu 23 października do godziny 12.30. W czasie sesji październikowej w 2023 roku zgłoszono ponad 1200 poprawek. 23 października po południu członkowie synodu wybiorą Radę Zwyczajną Sekretariatu Generalnego Synodu. Po tym nastąpi dwudniowa przerwa, podczas której Komisja Redakcyjna wprowadzi poprawki do tekstu.
Ostateczny dokument zostanie odczytany na sesji 26 października rano i poddany pod głosowanie po południu, akapit po akapicie, a głosowanie nastąpi większością dwóch trzecich głosów. Dzień zakończy się przemówieniem papieża Franciszka.
Fora, kanonizacje i modlitwa ekumeniczna
Synodowi w Rzymie towarzyszyć będzie też wiele innych wydarzeń. 9 i 16 października członkowie będą mogli zarejestrować się na czterech forach z udziałem doświadczonych teologów. Tematyka: od roli i władzy biskupa po relacje między Rzymem a Kościołami lokalnymi.
11 października na rzymskim Piazza dei Protomartiri odbędzie się ekumeniczne wydarzenie modlitewne z udziałem delegatów innych wyznań chrześcijańskich. W tym roku jest ich więcej niż ubiegłym – 16 (o 4 więcej).
W niedzielę 20 października na placu św. Piotra wszyscy uczestnicy synodu wezmą zaś udział w kanonizacji. 11 męczenników z Damaszku, włoski ksiądz Giuseppe Allamano, kanadyjska zakonnica Marie-Léonie Paradis i włoska zakonnica Elena Guerra zostaną ogłoszeni świętymi podczas uroczystej Mszy.
Kluczowe tematy drugiej fazy
Jednym z najbardziej gorących tematów pozostaje kwestia udziału kobiet w decyzyjnych strukturach kościelnych. Chociaż Watykan stanowczo wyklucza święcenia kobiet, pojawiają się sugestie dotyczące przyznania im większej roli w kierowaniu wspólnotami i diecezjami. Dyskusje te są dowodem na to, że papież Franciszek dąży do poszerzenia przestrzeni dla kobiet w Kościele, nie rezygnując jednak z tradycyjnej doktryny.
W oficjalnym Instrumentum laboris 2024 nie ma jednak niektórych kontrowersyjnych tematów omawianych na sesji w 2023 roku. Zamiast bezpośrednio zajmować się kwestiami takimi jak rola i miejsce osób homoseksualnych w Kościele, tematy te zostały przekazane wyspecjalizowanym grupom badawczym w celu dalszego zbadania.
Instrumentum laboris 2024 proponuje także, jak to określa, nowe sposoby podejścia do „kontrowersyjnych” kwestii w Kościele. Sugeruje promowanie „inicjatyw umożliwiających wspólne rozeznawanie kwestii doktrynalnych, duszpasterskich i etycznych” oraz proponuje poufne spotkania ekspertów, w miarę możliwości włączając tych, których te kwestie bezpośrednio dotyczą.
Ważnym aspektem synodalnej refleksji będzie także włączenie głosów z tzw. peryferii Kościoła – krajów i regionów, które często czują się marginalizowane w globalnym dyskursie katolickim. Papież Franciszek, jako papież z Ameryki Łacińskiej, kładzie ogromny nacisk na to, aby Kościół był rzeczywiście globalny, a nie tylko eurocentryczny. W ten sposób synodalność staje się narzędziem dla Kościoła, który chce słuchać i uczyć się od wspólnot żyjących na obrzeżach światowej sceny politycznej i społecznej.
Kontrowersje i nadzieje
Synod budzi jednak również kontrowersje. Krytycy, zwłaszcza w bardziej konserwatywnych kręgach, obawiają się, że idea synodalności może doprowadzić do osłabienia tradycyjnych struktur Kościoła i podważenia autorytetu hierarchii, zwłaszcza na Zachodzie. Z drugiej strony zwolennicy synodalnych reform widzą w tym procesie szansę na odnowienie Kościoła i lepsze dostosowanie go do wyzwań współczesnego świata.
Watykan zapewnia jednak, że dyskusje synodalne nie oznaczają zmiany fundamentalnych prawd wiary, ale raczej stanowią poszukiwanie nowych dróg, aby lepiej służyć wiernym w dynamicznie zmieniających się warunkach społecznych i kulturowych. Papież Franciszek wielokrotnie podkreślał, że synodalność nie jest synonimem demokracji, ale bardziej przestrzenią dla Ducha Świętego, aby Kościół mógł odnowić swoją misję.
Dla wielu katolików na całym świecie Synod o synodalności to nie tylko spotkanie biskupów, ale również wyraz nadziei na bardziej otwarty i wsłuchany w głosy wiernych Kościół, który w czasach kryzysów i wyzwań społecznych stara się być blisko człowieka.