Jeszcze do niedawna mieliśmy do gitary bardzo niepoważny stosunek, oprócz obowiązkowego Stairway To Heaven Led Zeppelin kojarzyła się nam co najwyżej z flamenco w wykonaniu Paco de Lucia. Dziś jest inaczej, mnożą się festiwale i przeglądy nie tylko flamenco, ale po prostu muzyki gitarowej, mającej niewiele wspólnego z rock’n’rollem. Oprócz flamenco, które jest obowiązkowym punktem programu każdego festiwalu gitarowego, można usłyszeć różne style, także z dawnych epok. Najważniejsza jest wirtuozeria i radość z grania. Od kilku lat w Polsce organizowane są międzynarodowe festiwale gitary, ten instrument znów wkracza do poważnych sal koncertowych, a w naszym kraju goszczą mistrzowie instrumentu. Polska Akademia Gitary postanowiła objąć swoim zasięgiem całą Wielkopolskę, stąd koncerty można usłyszeć także w małych miejscowościach i ciekawych miejscach, na przykład w kórnickim zamku, synagodze w Lesznie czy w dworku w Koszutach. Opiekę artystyczną nad Polską Akademią Gitary, która jest międzynarodowym projektem edukacyjnym, sprawują mistrzowie gitary klasycznej: Łukasz Kuropaczewski oraz prof. Piotr Zaleski. Dyrektorem jest Przemysław Kieliszewski, a nad organizacją czuwa Marcin Poprawski.
Na początku była cithara
Nazwa „gitara” po raz pierwszy została wspomniana przez Juana Gila z Zamory w dziele Ars Musica w 1265 r., ale dopiero ponad 200 lat później opisano ją jako czterostrunowy instrument szarpany wynaleziony przez Katalończyków. Dziś uważa się, że gitara wywodzi się od cithary, która była używana w Indiach i Azji Środkowej. Na Półwysep Iberyjski sprowadzili ją Maurowie. Do poł. XVI w. gitara miała cztery struny, na taki właśnie instrument Adrian Le Roy opublikował aż dziewięć ksiąg tabulatur. Szósta struna pojawiła się dopiero pod koniec XVIII w. Wówczas struny były produkowane ze zwierzęcych jelit, dziś używane są struny nylonowe i stalowe. Pierwsza publikacja muzyki na gitarę miała miejsce w 1546 r., a jej autorem był Alfonso Mudarra. Muzykę na gitarę komponowali także – choć bardzo sporadycznie – Weber, Rossini, Verdi, Berlioz i Schubert. Największy wpływ na rozwój muzyki gitarowej miał hiszpański kompozytor i wirtuoz Francisco Tárrega. Nie dość, że sam komponował, to jeszcze aranżował utwory innych, bardziej znanych, kompozytorów: Fryderyka Chopina czy Ludwiga van Beethovena. Współczesną gitarę klasyczną zaprojektował inny Hiszpan, Antonio de Torres. Spotkałam się z opinią, że Torres dla gitarzystów to ktoś taki, jak dla skrzypków Antonio Stradivari. Gitara klasyczna jest instrumentem dość cichym, dlatego nie jest używana w grze zespołowej, choć dzisiaj nie jest to problemem, bowiem stosuje się odpowiednie wzmocnienie. Gra się na niej na siedząco, nogę trzymając na podnóżku, z gryfem odchylonym w górę. Nylonowe od 1946 r. struny uderza się lub szarpie palcami prawej ręki. Wywodząca się z tego instrumentu gitara akustyczna jest po prostu głośniejsza i ma inne ostrzejsze brzmienie przez zastosowanie strun stalowych. To właśnie na takim instrumencie grają muzycy jazzowi, folkowi czy country. Gra się na niej przeważnie akordami, akompaniując.
Niewiele osób wie, że gitara miała swoje złote lata, kiedy brzmiała na salonach i w salach koncertowych. Było to w I poł. XIX w. Później jako instrument salonowy została wyparta przez fortepian.
Gitary są produkowane i naprawiane przez lutników, a obecnie w coraz większym stopniu maszynowo. Jednak najlepszej jakości instrumenty są nadal wykonywane ręcznie bądź ze sporym wkładem pracy ludzkiej.
Od popu przez flamenco
Tegoroczna, piąta edycja Akademii Gitary miała już swoją nieoficjalną inaugurację. Był nią lipcowy koncert Bryana Adamsa, kanadyjskiego piosenkarza i gitarzysty. Jak widać, organizatorzy nie stronią od popularnej strony muzyki gitarowej. To tylko wstęp do mistrzowskich wykonań i trudniejszego repertuaru. Gwiazdą festiwalu może i był Bryan Adams, ale gwiazdą gitary na pewno jest inny gość, Pepe Romero. Ten światowej sławy hiszpański gitarzysta wystąpi w Auli Uniwersytetu Adama Mickiewicza 24 sierpnia. Wraz ze swym ojcem oraz braćmi założył zespół Romeros Quartet, który był zapraszany na wszystkie najsłynniejsze festiwale gitarowe na świecie. Rodzina ta zyskała przydomek „Królewskiej Rodziny Gitary”. Jako solista Pepe Romero występował z największymi i najlepszymi orkiestrami i zespołami świata. W nadchodzącym sezonie swoją grą chce uhonorować pamięć ojca w setną rocznicę urodzin. Natomiast podczas trasy koncertowej w 2014 r. będzie świętował swoje 70. urodziny. Nagrał ponad 50 płyt solowych i 30 jako członek zespołu The Romeros. Jego nieskazitelna i interesująca technika gry była inspiracją dla kompozytorów, którzy pisali utwory specjalnie dla niego. Jest zwolennikiem tradycyjnego wykonywania flamenco z jego rodzinnej Andaluzji.
Archikatedra gnieźnieńska od kilku lat jest miejscem oficjalnego inauguracyjnego koncertu. Tym razem zagra Orkiestra Kameralna AUKSO pod dyrekcją Marka Mosia – jedna z najbardziej cenionych orkiestr kameralnych w Polsce. Orkiestrze będzie towarzyszyć dyrektor artystyczny Polskiej Akademii Gitary, wirtuoz gitary, Łukasz Kuropaczewski. Wykonany zostanie utwór Aleksandra Tansmana, kompozytora żydowskiego pochodzenia, urodzonego w Łodzi. Będzie to drugie wykonanie w Polsce. Utwór był napisany specjalnie dla Andre Segovii, wielkiego nazwiska w historii gitary klasycznej. Tego dnia zagrają także: chińska gitarzystka Xuefei Yang, Anabel Montesinos z Hiszpanii oraz Marco Tamayo z Kuby, a w ich wykonaniu usłyszeć będzie można koncerty gitarowe Vivaldiego, Bacha i Rodrigo. Ten sam program zostanie wykonany w ramach Nocy Gitarowej w Auli UAM 18 sierpnia. Już dzień później w tym samym miejscu wystąpi Los Angeles Guitar Quartet nazywany „desperados gitary”. To najpopularniejszy na świecie kwartet gitarowy, który przekracza wszelkie granice w muzyce. Od 30 lat mieszają klasykę z world music i muzyką popularną obu Ameryk. W ich repertuarze można usłyszeć wszystko: od muzyki barokowej, przez flamenco po jazz i rock. Nie zabraknie muzyki kubańskiej i brazylijskiej. „Los Angeles Guitar Quartet to czterokrotna kumulacja gitarowego geniuszu w jednym miejscu i jednym czasie, a do tego wielka wyobraźnia artystyczna i niezwyczajne muzyczne poczucie humoru!” – piszą o tych wykonawcach organizatorzy festiwalu.
Szkoła i Happening
Pepe Romero oraz Los Angeles Guitar Quartet będą gościć także na Kursach Mistrzowskich. Od nich, a także od kilku innych słynnych gitarzystów będzie mogło uczyć się stu chętnych, którzy zdążyli zapisać się na kursy. Międzynarodowy Kurs Mistrzowski to jedna z najbardziej wyczekiwanych i polecanych letnich szkół gitary dla studentów gitary klasycznej w Europie, przyciągająca młode talenty z USA i Azji. Codzienne lekcje będą odbywać się we wnętrzach Pałacu Radolińskich w Jarocinie.
Punktem kulminacyjnym festiwalu będzie Happening Gitarowy 26 sierpnia na Starym Rynku w Poznaniu. Organizatorzy zwołują wszystkich chętnych gitarzystów, starych i młodych, rodziców, dziadków i dzieci, do wykonania utworu „Summer of ’69” Bryana Adamsa. W ramach wspomnień planowane jest wykonanie utworów z ostatnich dwóch edycji: Kiedy byłem małym chłopcem Tadeusza Nalepy oraz Shape of My Heart Stinga. Rok temu przed Ratuszem pojawiło się 250 osób, teraz organizatorzy liczą na więcej.
Gitara ma różne oblicza. To bardzo wdzięczny instrument, dla każdego. Nie trzeba być wirtuozem, by czerpać z grania radość. Ale słuchać wirtuoza to wielka rozkosz. Polska Akademia Gitary proponuje właśnie takie podejście do tego instrumentu – z miłością do muzyki, bez snobowania się i puszenia. Tylko w ten sposób można tą miłością zarazić drugiego. I nie tylko w wielkim mieście, także tam, gdzie zazwyczaj niestety dobra muzyka nie dociera.
Aktualny i wyczerpujący program całego festiwalu dostępny jest na stronie www.akademiagitary.pl