Z głębi dziejów
Historycy są zgodni co do tego, że biskupstwo na Kujawach ze stolicą we Włocławku powstało na przełomie XI i XII w. O pierwszym włocławskim kościele biskupim – czyli katedrze – wiadomo niewiele. Najprawdopodobniej funkcję katedry pełnił kościół św. Jura; jego wezwanie zmieniono na Wniebowzięcia NMP.
„Pierwotna katedra stała nad samą Wisłą, w pobliżu pałacu biskupiego, u początków dzisiejszego bulwaru. Była ona drewniana, przytem niewielkich rozmiarów i prawdopodobnie przerobiona była z istniejącego tu może od samych początków chrześcijaństwa w Polsce kościółka pw. św. Jerzego, patrona rycerzy”. (ks. Michał Morawski, Monografia Włocławka, Włocławek 1933)
W 1252 r., za biskupa Michała Godziemby (1223-1252), wzniesiono katedrę murowaną.
„Był to kościół romański, na co wskazuje czas jego budowy, i najprawdopodobniej posiadał trzy nawy oraz drewniany pułap nad nawą główną, środkową” (ks. M. Morawski). Siedem lat po konsekracji, czyli w 1329 r., świątynię, której Patronką była Matka Boża Wniebowzięta, tak samo jak cały Włocławek zniszczyli najeźdźcy krzyżaccy. Nigdy nie została odbudowana, za to w 1340 r. przystąpiono do wznoszenia obecnej katedry. Kamień węgielny pod budowę 25 marca położył biskup Maciej z Gołańczy (1323-1364). Po 71 latach, w poniedziałek 13 maja 1411 r. nastąpiła konsekracja świątyni, w połączeniu z Te Deum za zwycięstwo pod Grunwaldem. Na tę wiekopomną uroczystość do Włocławka przybył król Polski Władysław II Jagiełło (ok. 1351-1434).
Znak łaski
W liście pasterskim na uroczystość Wniebowzięcia NMP (15 sierpnia 2010 r.), ks. biskup Mering stwierdził, że wydarzenia, które sześć wieków temu rozgrywały się we Włocławku, dowodzą niższości siły, bogactwa, bezwzględności i cynizmu wobec poczucia godności ludzkiej i dążeń do sprawiedliwości w życiu społecznym. Mimo że w historii Europy i świata jeszcze wielokrotnie zmagały się wrogie żywioły, to jednak zawsze, mimo płacenia wysokiej ceny, zwyciężał człowiek, jego prawa i godność. „Wiara w tak pojmowane zwycięstwo kazała naszym przodkom upamiętnić grunwaldzką victorię; także naszą bazyliką katedralną” – napisał pasterz diecezji włocławskiej.
Historia najnowsza
W związku z jubileuszem świątyni, w 2011 r. w czcigodnych murach „matki kościołów” odprawiane będą dziękczynne celebracje liturgiczne. Do kalendarium obchodów wpisano sesje naukowe, wystawy i koncerty itp. Należy przypuszczać, że w przyszłości ów urzeczywistniony wykaz czynów (index rerum gestarum) uznawany będzie za jedno z najbardziej miarodajnych źródeł historycznych, a jednocześnie za świadectwo naszego pietyzmu. Przypomnijmy, że dekretem z 15 października 2008 r. biskup diecezjalny włocławski ustanowił specjalną diecezjalną komisję ds. obchodów jubileuszu katedry. Stanowiące ją gremium przygotowało zarys, a następnie szczegółowy program obchodów. Po zakończeniu prac komisja została rozwiązana na podstawie dekretu podpisanego przez ks. bp. Meringa 1 grudnia 2010 r. Pasterz diecezji włocławskiej podziękował uczestnikom za pracę i wszelkie starania, i z serca im pobłogosławił. Jednocześnie, również na podstawie dekretu ks. bp. Meringa, powołany został Komitet ds. Organizacji Obchodów Jubileuszu 600-lecia Konsekracji Katedry Włocławskiej w składzie: ks. prałat Artur Niemira, kanclerz Kurii Diecezjalnej Włocławskiej (przewodniczący); ks. prałat Stanisław Waszczyński, wikariusz biskupi na rejon włocławski, kustosz katedry; ks. prałat Krzysztof Konecki – ceremoniarz katedralny; ks. prałat Józef Nowak – dyrygent chóru katedralnego i ks. Radosław Nowacki, dyrektor Wydziału Duszpasterstwa Ogólnego KDW.
Perspektywy
Można przypuszczać, że dzięki zaangażowaniu Kościoła: duchowieństwa i części wiernych świeckich, wśród mieszkańców diecezji, zwłaszcza wśród włocławian, wzrośnie świadomość rangi przyszłorocznych obchodów i – co również ważne – kultura historyczna. Pogłębieniu wiedzy przysłużyły się już sympozja naukowe, rozmaite działania duszpasterskie, nowe publikacje książkowe. Główne obchody jubileuszowe rozpoczną się w sobotę 24 czerwca w Licheniu; tu przez dwa dni obradować będzie Konferencja Episkopatu Polski. W niedzielę 26 czerwca w bazylice katedralnej pw. Wniebowzięcia NMP we Włocławku biskupi polscy odprawią uroczystą Mszy św. zakończoną Te Deum.