Rola Pomocy Społecznej jako instytucji polityki społecznej państwa jest ogromna. Pomoc społeczna niesiona jest najbardziej potrzebującym już od wielu lat.
Pierwsza polska ustawa o opiece społecznej została wydana w 1923 roku. Ostatnie lata dowodzą dużego zaangażowania państwa w pomoc ludziom dotkniętym różnymi tragediami i przeciwnościami losu.
Aktualnie obowiązująca ustawa o pomocy społecznej z 1990 roku była już wielokrotnie nowelizowana.
Według ustawy, celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwianie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka.
Pomoc społeczna udzielana jest przez państwo osobom i rodzinom przede wszystkim z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, potrzeby ochrony macierzyństwa, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej choroby, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych (zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych), alkoholizmu, narkomanii, trudności w przystosowaniu do życia po opuszczeniu zakładu karnego i klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Według niniejszej ustawy, prawo do świadczeń pieniężnych z Pomocy Społecznej przysługuje osobom i rodzinom, których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza określonej ustawowo kwoty.
Osoby i rodziny nie spełniające żadnego z warunków, przy wystąpieniu co najmniej jednej z wyżej wymienionych przyczyn, w uzasadnionych przypadkach mogą liczyć na pomoc pieniężną lub w naturze, pod warunkiem jej zwrotu na określonych, korzystnych zasadach.
O pomoc finansową z najbliższego w miejscu zamieszkania Ośrodka Pomocy Społecznej mogą starać się osoby będące w trudnej sytuacji życiowej oraz w trudnej sytuacji finansowej.
Pracownik socjalny odwiedza osobę lub rodzinę, która stara się o pomoc i na podstawie przedstawionych dokumentów o dochodach albo o niepełnosprawności, na podstawie rozmowy oraz oceny sytuacji, planuje udzielenie pomocy.
Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując z organizacjami społecznymi, Kościołem katolickim i innymi Kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
W Polsce istnieje ponad 1200 organizacji pozarządowych działających w sferze pomocy społecznej - są to głównie stowarzyszenia i fundacje.
W świetle ostatnich zmian ustawy, obowiązek wykonywania zadań pomocy społecznej spoczywa głównie na gminie, która nie może odmówić pomocy osobie potrzebującej, pomimo istniejącego obowiązku osób fizycznych lub prawnych.
Podstawowa pomoc sprowadza się do udzielenia schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania.
O rodzajach ośrodków pomocy społecznej - między innymi o domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia - w kolejnym artykule, kontynuującym ten temat.