Najlepsze z najlepszych

Bracia August i Louis Lumière 28 grudnia 1895 r. zorganizowali w Salonie Indyjskim w Paryżu pierwszą publiczną projekcję filmu Wyjście robotników z fabryki. Film trwał minutę i obejrzało go 35 osób. Od tego momentu liczymy historię kina. Z okazji okrągłej rocznicy projekt „12 filmów na 120 lat kina” zrealizowały Muzeum Kinematografii w Łodzi oraz Zakład Historii i Teorii Filmu Uniwersytetu Łódzkiego. O wskazanie swoich typów najlepszych obrazów  poproszono osoby związane ze sztuką filmową, w tym twórców: reżyserów, producentów, scenarzystów, autorów zdjęć i operatorów obrazu, scenografów i kostiumologów, montażystów, autorów muzyki filmowej i opracowań dźwięku, a także popularyzatorów (krytyków, wykładowców akademickich, kierowników DKF-ów, edukatorów filmowych). Na pełen obraz zestawienia składało się 556 ankiet wypełnionych przez 132 twórców i 150 popularyzatorów. 
Mimo że ankiety wypełniali przedstawiciele różnych profesji, będący specjalistami w swoich fachu, twórcy zestawienia zapytali o to, które filmy ich zdaniem są najlepsze, nie ze względu na poszczególne walory sztuki filmowej, ale właśnie według gustu. Osoby ankietowane mogły wybierać z różnego rodzaju filmów, zarówno bardzo popularnych, jak i zupełnie niszowych, mieli także możliwość wskazywać na produkcje stworzone różnymi technikami. Wyłączono jednak spośród nich seriale czy produkcje interaktywne, np. gry komputerowe lub instalacje multimedialne. Ankietowany przedstawiał film, jego zdaniem najlepszy, który otrzymywał trzy punkty, reszta z 12 wskazanych przez niego dzieł otrzymywała punkt. Różnorodność osób biorących udział w badaniu pozwoliła na wskazanie różnic w ocenie filmów, dlatego naukowcy, którzy opracowywali ankiety, pokazali zestawienia najlepszych filmów według ankietowanych poniżej 40. roku życia i tych, którzy przekroczyli już sześćdziesiątkę, ukazując w ten sposób różnicę pokoleniową. Łącznie, we wszystkich ankietach wymieniono 903 tytuły filmów zagranicznych i 445 polskich.
Prezentowanie wszelkiego rodzaju rankingów może zostawiać niedosyt, ale szczególnie w sztuce filmowej jest on nieunikniony. Może dlatego, że kino jest chyba najbardziej demokratyczną ze sztuk: trudno w jej przypadku stwierdzić, co mogłoby określać kanon najlepszych. Czy byłaby to liczba zdobytych nagród? Czy liczba osób, które wybrały się na dany film do kina? A może liczba festiwali, na których wyświetlano dany obraz? Ankieta, na stworzenie której pokusiło się Muzeum Sztuki Filmowej, jest jednak ciekawym zapisem stanu wyobraźni twórców filmu, w 120 lat po pierwszej, komercyjnej projekcji. Pewnie bracia Lumière nie zdawali sobie sprawy, że ich jednominutowy film rozpocznie drogę do produkcji z dźwiękiem, kolorowych, a nawet możliwych do zobaczenia w trzech wymiarach. Wybór różnego rodzaju filmów i nas przyprawia dziś o zawrót głowy. Być może łódzki ranking pomoże ułożyć listę tych, które warto obejrzeć w najbliższym czasie.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
POLSKA – NAJLEPSZE FILMY WEDŁUG WSZYSTKICH ANKIETOWANYCH

1. ZIEMIA OBIECANA (reż. Andrzej Wajda, 1975)

2. RĘKOPIS ZNALEZIONY W SARAGOSSIE (reż. Wojciech Jerzy Has, 1965)

3. POPIÓŁ I DIAMENT (reż. Andrzej Wajda, 1958)

4. NÓŻ W WODZIE (reż. Roman Polański, 1962)

5. SANATORIUM POD KLEPSYDRĄ (reż. Wojciech Jerzy Has, 1973)

6. POCIĄG (reż. Jerzy Kawalerowicz, 1959)

7. PRZYPADEK (reż. Krzysztof Kieślowski, 1981/1987)

8. DZIEŃ ŚWIRA (reż. Marek Koterski, 2002)

9. MATKA JOANNA OD ANIOŁÓW (reż. Jerzy Kawalerowicz, 1961)

10. IDA (reż. Paweł Pawlikowski, 2013)

11. ZEZOWATE SZCZĘŚCIE (reż. Andrzej Munk, 1960)

12. REJS (reż. Marek Piwowski, 1970)

 
ŚWIAT – NAJLEPSZE FILMY WEDŁUG WSZYSTKICH ANKIETOWANYCH

1. OSIEM I PÓŁ  (8½, reż. Federico Fellini, 1963)

2. OBYWATEL KANE (Citizen Kane, reż. Orson Welles, 1941)

3. CZAS APOKALIPSY (Apocalypse Now, reż. Francis Ford Coppola, 1979)

4. POWIĘKSZENIE (Blowup, reż. Michelangelo Antonioni, 1966)

5. OJCIEC CHRZESTNY (The Godfather, reż. Francis Ford Coppola, 1972)

6. LOT NAD KUKUŁCZYM GNIAZDEM (One Flew Over the Cuckoo’s Nest, reż. Miloš Forman, 1975)

7. 2001: ODYSEJA KOSMICZNA (2001: A Space Odyssey, reż. Stanley Kubrick, 1968)

8. PULP FICTION (Pulp Fiction, reż. Quentin Tarantino, 1994)

9. PÓŁ ŻARTEM, PÓŁ SERIO (Some Like It Hot, reż. Billy Wilder, 1959)

10. AMADEUSZ (Amadeus, reż. Miloš Forman, 1984)

11. DAWNO TEMU W AMERYCE (Once Upon a Time in America, reż. Sergio Leone, 1984)

12. AMARCORD (Amarcord, reż. Federico Fellini, 1973)