Na podkładzie sumienia jako zdolności wartościowania i jako sądu wartościującego rozwija się sumienie jako sprawność. Występuje przy tym w dwojakiej postaci: sumienia właściwego bądź sumienia błędnego. Sumienie właściwe - inaczej mówi się: prawdziwe lub słuszne - to takie, przez które człowiek działa zgodnie z obiektywną rzeczywistością moralną. Człowiek jest wówczas lektorem prawa moralnego i postępuje zgodnie z tym prawem w sposób odpowiedzialny.
Natomiast sumienie błędne wskazuje drogę postępowania w sposób niewłaściwy i jest zaburzeniem funkcji wartościowania moralnego. W ramach tego typu sumienia występują różne jego odmiany. Tak więc można mówić o sumieniu szerokim. Wyraża się ono w umniejszaniu wagi zła moralnego. Jego odmianą jest sumienie przytępione wynikające z przywiązania do zła. Z kolei sumienie ciasne dopatruje się zła i grzechu tam, gdzie - obiektywnie patrząc - go nie ma. Występuje często na podłożu usposobienia lękliwego. Specyficznym rozwinięciem tego sumienia jest sumienie skrupulanckie, które chorobliwie dopatruje się popełnionego rzekomo zła i wyolbrzymia go. Innym typem sumienia błędnego jest sumienie faryzejskie - stanowi kombinację sumienia szerokiego i ciasnego; wyolbrzymia rzeczy małe, a pomniejsza ważne obowiązki, lekceważąc ich wykonanie. Wreszcie pojawia się też sumienie powikłane, które jest formą najbardziej skomplikowaną, ale nie obciąża ono odpowiedzialnością człowieka. Z jego pomocą człowiek ocenia swoją sytuację jako bezwzględnie konfliktową, ale nie jest w stanie przezwyciężyć tej oceny.