Bóg daje życie – smog je odbiera” to akcja organizowana w trakcie sezonu grzewczego przez Światowy Ruch Katolików na rzecz Środowiska we współpracy z Polskim Alarmem Smogowym. Pierwszy raz przeprowadzono ją w 2021 r. Do bardzo wielu parafii w Polsce trafiły plakaty przestrzegające przed smogiem i jednocześnie zachęcające do podjęcia działań zmierzających do poprawy jakości powietrza.
– Oprócz masowej wysyłki, którą prowadzimy we współpracy z „Przewodnikiem Katolickim”, zawsze można się zgłosić do organizatorów z prośbą o przesłanie materiałów do parafii, jeśli plakat nie dotarł tam inną drogą – mówi Anna Kluzińska, koordynatorka akcji z ramienia Światowego Ruchu Katolików na rzecz Środowiska. – W taki sposób materiały informacyjne związane z akcją trafiają np. poprzez animatorów i wolontariuszy naszego Ruchu do ich parafii, ale zgłosić może się każdy, nawet niezwiązany z nami: zarówno osoba świecka, jak i na przykład ksiądz proboszcz.
Pierwsza kampania „Bóg daje życie – smog je odbiera” została wyróżniona w jednym z branżowych rankingów jako jedna z trzech najciekawszych akcji PR, która „czyni z walki o czyste powietrze sprawę uniwersalną i idzie w poprzek społecznym podziałom”, bo „Ekologia nie jest elementem tożsamościowym lewicowej elity, powinna dotyczyć każdego”.
Akcja właśnie rusza po raz czwarty – w czasie, gdy sporą część Polski od wielu dni znowu dusi smog.
Zdradliwy błękit
Jesień i zima to czas, w którym poziom smogu jest szczególnie wysoki. Między październikiem a marcem trwa sezon grzewczy, będący przyczyną obecności w powietrzu większej ilości szkodliwych pyłów. W tym sezonie, od kiedy termometry zaczęły pokazywać coraz niższe temperatury, jakość powietrza w Polsce jest tak zła, że mieszkańcy niektórych województw otrzymali ostrzeżenie od Rządowego Centrum Bezpieczeństwa i zostali poproszeni o zrezygnowanie z aktywności na zewnątrz.
11 stycznia z powodu smogu samorząd Krakowa zdecydował o wprowadzeniu darmowej komunikacji miejskiej. Pasażerowie nie płacili za bilety nie tylko w Krakowie, ale też w gminach ościennych. Taka decyzja ma skłonić mieszkańców do tego, aby przesiedli się z samochodów do publicznej komunikacji i w ten sposób ograniczyli zanieczyszczenie powietrza w krytycznych dniach. Można też było skorzystać z darmowych przejazdów transportem kolejowym. Nieodpłatne przejazdy obowiązywały w pociągach przewoźników Kolei Małopolskich i Polregio kursujących na terenie aglomeracji krakowskiej.
Gdy w szczególnie mroźne dni stycznia w centrum i na południu kraju normy jakości powietrza zaliczały kolejne czerwone rekordy, lepiej oddychało się na północy kraju, gdzie odnotowywano silniejsze podmuchy wiatru. Wbrew pozorom to właśnie mroźna i słoneczna aura, a nie wietrzna i mokra, są sprzymierzeńcami nasilającego się smogu. Dlatego w sezonie grzewczym, gdy za oknem panuje silny mróz, a na błękitnym niebie świeci piękne słońce, należy być szczególnie ostrożnym.
Cichy zabójca
O niskiej jakości powietrza w Polsce jest głośno od lat. Na stronie internetowej iqair.com codziennie publikowany jest Air Quality Index (AQI), czyli wskaźnik jakości powietrza na świecie. Pod tym adresem można znaleźć listę miast, w których jest ono najgorsze. Polskie miasta wciąż są w czołówce najbardziej zanieczyszczonych metropolii na świecie. Dla przykładu: 10 stycznia tego roku Poznań w niechlubnym rankingu zajął drugie miejsce, Kraków czwarte, a Wrocław szóste. Warto podkreślić, że w pierwszej dziesiątce nie znalazło się żadne inne europejskie miasto.
Przez smog mieszkańcy są pozbawieni możliwości oddychania świeżym powietrzem, uprawiania sportu na zewnątrz, czy nawet otwierania okien. Wprawdzie państwo i samorządy robią coraz więcej, by podnieść jakość powietrza, ale to wciąż za mało. Smog to cichy zabójca, który zabija powoli, ale skutecznie, dlatego nieodpowiedzialnym jest odwracanie głowy od tego problemu. Z badań Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska wynika, że w wyniku oddziaływania smogu co roku w Polsce umiera przedwcześnie około 45 tys. osób.
Pomoc w parafii
Podczas zeszłorocznej akcji „Bóg daje życie – smog je odbiera” jej organizatorzy położyli silny akcent nie tyle na samą wymianę starych, niespełniających norm kotłów (czyli głównego źródła zanieczyszczenia smogiem w Polsce), ile szerzej – na termomodernizację budynków, czyli przeprowadzenie kompleksowych zmian dotyczących izolacji i ogrzewania, aby zużywać możliwie jak najmniej energii. W tym celu przeprowadzono szkolenie z ekspertem online, podczas którego przekazywane były praktyczne porady z możliwością zadawania pytań. W jednej z parafii na terenie Katowic animator Ruchu zorganizował spotkanie dla parafian ze wspólnym oglądaniem tego webinaru.
– Takie działania wydają nam się kluczowe, gdyż wielu z potencjalnie zainteresowanych tematem to osoby starsze lub wykluczone cyfrowo, które nie mają możliwości zdobycia potrzebnych informacji samodzielnie, a do których możemy dotrzeć właśnie poprzez parafię – podkreśla Anna Kluzińska. – Marzy nam się, aby parafia była też miejscem, gdzie pragnący dokonać jakiejś zmiany w funkcjonowaniu swojego gospodarstwa domowego i w ten sposób dołożyć własną cegiełkę do zmiany w kierunku zrównoważonego trybu życia, mógł uzyskać poradę, asystę doświadczonego wolontariusza, który pomoże przejść przez ten proces. W tym duchu myślimy o naszym nowym programie „Ciepły dom, ciepły kościół”, ukierunkowanym na zwiększenie efektywności energetycznej budynków parafialnych i domów parafian w duchu troski o środowisko i o ubogich.
Miłość bliźniego
Działanie na rzecz poprawy jakości powietrza jest spójne ze społeczną nauką Kościoła i stanowi wyraz nie tylko ochrony zdrowia i życia, ale też miłości bliźniego. – Dlatego tak ważne jest podejmowanie działań przez katolików w tym obszarze – podkreśla Wojciech Szczypka z Polskiego Alarmu Smogowego, który od siedmiu lat działa na rzecz poprawy jakości powietrza w gminie Gierałtowice, gdzie mieszka. W tym czasie ilość domów ogrzewanych tzw. kopciuchami zmniejszyła się o 50 proc., dzięki czemu zaledwie w kilkanaście dni w roku są przekraczane normy jakości powietrza.
– Od początku zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że przekonanie ludzi do zmian, które pociągają za sobą koszty i trud przeprowadzenia niezbędnych inwestycji, nie jest łatwe i dlatego należy docierać do nich różnymi kanałami. Staraliśmy się to robić razem z samorządem, poprzez szkoły, lekarzy, ale także poprzez parafie i księży. Akcja „Bóg daje życie – smog je odbiera” jest bardzo bliska mojemu sercu z uwagi na to, że zainicjowaliśmy ją wspólnie z przyjaciółmi z Ruchu. Dla nas troska o czyste powietrze wynika z tego, w co wierzymy. Najważniejszym przykazaniem, które zostawił nam Pan Jezus, jest Przykazanie Miłości, żebyśmy miłowali bliźniego jak siebie samego. Jeśli ktoś wymieni kocioł, to dba nie tylko o życie i zdrowie własnej rodziny i swoją wygodę, ale także o sąsiadów. I to staraliśmy się podkreślać, że troska o jakość powietrza ma także wymiar społeczny, ma wymiar miłosierdzia wobec tych, którzy są wokół nas.
Mimo wzrastającej świadomości społecznej dotyczącej ekologii wciąż jest dużo do zrobienia. – Najpilniejszą potrzebą wydaje się obecnie przekucie wiedzy w praktykę, czyli zmobilizowanie ludzi do przeprowadzenia zasadniczych zmian w funkcjonowaniu zarówno budynków, aby były mniej energochłonne, jak i samych siebie, abyśmy prowadzili mniej konsumpcyjny styl życia – dodaje Anna Kluzińska ze Światowego Ruchu Katolików na rzecz Środowiska.
---
Alarm smogowy
Od 2019 r. alarm smogowy jest ogłaszany, jeśli w trakcie doby zostanie przekroczona średnia wartość 150 mikrogramów na metr sześcienny dla pyłu PM10. Wcześniej dopiero dwukrotnie wyższa wartość była uznawana za zagrożenie. To, jakiej jakości powietrzem oddychamy w naszej miejscowości w danym dniu, możemy sprawdzić na stronie powietrze.gios.gov.pl lub poprzez aplikacje smogowe. Jeśli normy są przekroczone, warto się zabezpieczyć, zakładając maseczkę FFP3.
Więcej informacji i inspiracji do tego, jak walczyć ze smogiem, można znaleźć na stronach: cieplydomcieplykosciol.pl oraz polskialarmsmogowy.pl.