W czasie pielgrzymki króla Zygmunta III Wazy na Jasną Górę w maju 1620 r. powstał zamysł obwarowania klasztoru i zamienienia go w twierdzę.
Jasna Góra była ośrodkiem kultu Patronki Narodu – Zwycięskiej Bogarodzicy, musiała być odpowiednio zabezpieczona. Twierdza miała pełnić podwójną funkcję: strzec świętego dla Królestwa miejsca i podkreślać jego znaczenie.
Projekt Zygmunta III doczekał się ostatecznej realizacji za panowania jego syna Władysława IV. Pierwsze fortalicja wznoszono w latach 1621-1638. Król Władysław IV, po wzniesieniu fortyfikacji wokół sanktuarium, nadał nowej paulińskiej twierdzy oficjalną nazwę „Fortalitium Marianum”, czym dobitnie zaakcentował militarny aspekt kultu Matki Bożej Częstochowskiej. Fortyfikacje jasnogórskie stanowiły realizację idei zalecanych w najnowocześniejszym wówczas systemie holenderskim. Pozostawały w zgodzie z włoskimi zasadami fortyfikacji. Założenie obronne Jasnej Góry tworzył czworobok ziemnych kurtyn oblicowanych murem oraz narożne bastiony. Od 1652 r. konwent był zobowiązany do utrzymywania stałej załogi wojskowej. Do czasów Sejmu Koronacyjnego Stanisława Augusta Poniatowskiego przeor jasnogórski był jednocześnie komendantem twierdzy.
Forteca uległa zniszczeniu w 1813 r. Z twierdzy XVII-wiecznej do dziś zachowała się linia wałów, a także Arsenał (wybudowany w latach 1660-1681) i Brama Wałowa. Forteca kilkakrotnie przysłużyła się ojczyźnie, odpierając kolejnych wrogów – podczas słynnej obrony przed Szwedami w 1655 r., w okresie walk konfederatów barskich w 1771 r. oraz podczas odparcia ataków wojsk austriackich w 1809 r.